ایا میشه مهریه رو اضافه کرد

پس از عقد ازدواج، امکان اضافه کردن مهریه به صورت مستقیم در سند نکاحیه یا تحت عنوان مهریه شرعی وجود ندارد. این امر بر اساس رأی وحدت رویه قضایی و نظر فقهای شورای نگهبان تثبیت شده است. با این حال، زوجین می توانند با استفاده از راه حل های قانونی جایگزین نظیر صلح بلاعوض یا هبه، تعهدات مالی جدیدی به نفع زن ایجاد کنند یا مهریه را کاهش دهند.

داستان زندگی مشترک، قصه ای است پر از فراز و نشیب و هر برهه ای از آن، تجربه هایی تازه را به همراه می آورد. گاهی زوجین، پس از گذراندن مدتی از زندگی مشترک، به نقطه ای می رسند که احساس می کنند نیاز به بازنگری در برخی توافقات اولیه، از جمله مهریه، دارند. این حس می تواند از نیاز زن به پشتوانه مالی قوی تر ناشی شود، یا از طرف مرد که شاید از مقدار بالای مهریه پشیمان شده و خواهان کاهش مهریه بعد از عقد است. در این میان، پرسشی اساسی ذهن بسیاری را درگیر می کند: آیا بعد از عقد میشه مهریه رو زیاد کرد؟ یا به عبارت دیگر، آیا می توان میزان مهریه را پس از امضای سند ازدواج تغییر داد؟

این مقاله سفری است به دنیای پیچیده اما روشن قوانین مربوط به مهریه و تغییر مهریه بعد از عقد. در این مسیر، با ما همراه شوید تا به وضوح ببینیم محدودیت های قانونی کجاست و چه راه حل های عملی و حقوقی وجود دارد تا زوجین بتوانند با آگاهی کامل، مسیر خود را انتخاب کنند. این نه تنها برای زوجین فعلی، بلکه برای افرادی که در آستانه ازدواج هستند یا حتی مشاوران حقوقی که می خواهند مرجعی کامل داشته باشند، بسیار کاربردی و الهام بخش خواهد بود.

۱. مهریه چیست؟ نگاهی به ماهیت و احکام قانونی آن

در هر پیمان زناشویی، مهریه همان پشتوانه مالی است که از سوی مرد برای زن در نظر گرفته می شود. این بخش از عقد نکاح، همواره جایگاهی ویژه داشته و دارای تعاریف و احکام حقوقی مشخصی است که درک آن برای هر زوجی ضروری است.

۱.۱. تعریف مهریه

مهریه که در متون فقهی و حقوقی با واژه هایی چون صداق، صداقیه، کابین و فرض نیز شناخته می شود، مالی است که مرد در هنگام عقد نکاح به همسر خود می پردازد یا متعهد می شود که در آینده بپردازد. این تعهد مالی، به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن در می آید و او می تواند هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه نماید. مهریه نه هدیه است و نه پاداش، بلکه حق مالی مستقلی است که به زن تعلق می گیرد.

۱.۲. مالکیت زن بر مهریه

یکی از مهم ترین و اساسی ترین احکام مربوط به مهریه، «مالکیت زن بر مهریه به محض عقد نکاح» است. این جمله به این معناست که از لحظه ای که صیغه عقد جاری می شود، زن صاحب تمام مهریه می شود، حتی اگر هنوز آن را دریافت نکرده باشد. این مالکیت کامل و بدون قید و شرط است و زن می تواند هرگونه دخل و تصرفی در آن انجام دهد؛ خواه آن را ببخشد، خواه مطالبه کند و خواه از آن چشم پوشی کند. این حق، پشتوانه ای مهم برای زن در زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود.

۱.۳. انواع مهریه

مهریه اشکال مختلفی دارد که هر کدام احکام خاص خود را داراست:

• مهریه عندالمطالبه: رایج ترین نوع مهریه است که زن می تواند در هر زمانی که بخواهد، آن را از شوهر خود مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، زن زمانی می تواند آن را مطالبه کند که مرد توانایی مالی پرداخت آن را داشته باشد. اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است.
• مهرالمسمی: مهریه ای است که میزان و نوع آن در زمان عقد نکاح، توسط زوجین مشخص و توافق می شود.
• مهرالمثل: در صورتی که در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد یا مهریه باطل باشد (مانند عدم مشروعیت مال)، دادگاه با توجه به وضع اجتماعی، سن، تحصیلات و سایر شرایط زن، مهریه ای برای او تعیین می کند.
• مهرالمتعه: اگر قبل از نزدیکی، عقد نکاح فسخ شود و مهریه ای هم در عقد تعیین نشده باشد، مرد موظف است با توجه به وضعیت مالی خود و شرایط زن، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد.

۱.۴. جایگاه حقوقی مهریه اصلی

مهریه اصلی که در سند ازدواج درج می شود، جایگاه حقوقی ویژه ای دارد. این دین، جزو دیون ممتازه محسوب می شود، به این معنی که در صورت ورشکستگی یا فوت مرد، در پرداخت دیون، مهریه زن نسبت به بسیاری از دیون دیگر اولویت دارد. این امتیازات حقوقی، مهریه را به یکی از مهم ترین تعهدات مالی در زندگی مشترک تبدیل می کند و آن را از سایر تعهدات مالی متمایز می سازد.

۲. امکان اضافه کردن مهریه بعد از عقد: تحلیل حقوقی در برابر رویه قضایی

یکی از دغدغه هایی که ممکن است ذهن زوجین را درگیر کند، امکان اضافه کردن مهریه بعد از عقد است. این سوال، پاسخ های متفاوتی در تحلیل های حقوقی و رویه های قضایی دارد که در ادامه به تفصیل به آن پرداخته می شود.

۲.۱. از منظر تحلیل حقوقی (اصل آزادی قراردادها)

اگر به ماهیت مهریه از دیدگاه حقوقی محض نگاه کنیم، می توان گفت که مهریه یک توافق مالی میان زن و مرد است. در نظام حقوقی ایران، اصل آزادی قراردادها به زوجین اجازه می دهد که با رضایت و قصد آزاد، هرگونه توافق مالی مشروعی را منعقد کنند. بر همین اساس، برخی حقوقدانان ممکن است استدلال کنند که اگر زوجین در ابتدا بر سر یک میزان مهریه توافق کرده اند، می توانند بعداً نیز با توافق جدیدی، آن را تغییر دهند؛ یعنی هم افزودن به مهریه و هم کاهش آن، با رعایت شرایط صحت معاملات، از نظر حقوقی بلامانع به نظر می رسد. این استدلال بر این پایه استوار است که قرارداد مهریه، مانند هر قرارداد مالی دیگری، قابل تغییر با اراده مشترک طرفین است.

۲.۲. از منظر رویه قضایی و نظر شورای نگهبان (ممنوعیت افزایش مستقیم)

اما رویه قضایی کشور و نظر فقهای شورای نگهبان، دیدگاه متفاوتی را ارائه می دهد که افزایش مستقیم مهریه را ممنوع می داند. این بخش از ماجرای تغییر مهریه بعد از عقد، داستانی شنیدنی از تحولات قانونی دارد:

تاریخچه پیش از سال ۱۳۸۸

پیش از سال ۱۳۸۸، وضعیت کمی متفاوت بود. در آن دوران، بخشنامه های ثبتی (بند ب از قسمت ۱۵۱ بخشنامه های ثبتی) این امکان را فراهم می آورد که اگر مردی قصد داشت مهریه همسرش را افزایش دهد، این عمل با تنظیم یک اقرارنامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود و اعتبار قانونی داشته باشد. در واقع، در آن زمان نحوه اضافه کردن مهریه از طریق اقرارنامه رسمی امکان پذیر بود و بسیاری از زوجین از این راه برای زیاد کردن مهریه پس از ازدواج اقدام می کردند.

رأی وحدت رویه شماره ۴۸۸ دیوان عدالت اداری (سال ۱۳۸۸)

اما با صدور رأی وحدت رویه مهریه به شماره ۴۸۸ مورخ ۱۵/۶/۱۳۸۸ از سوی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، این رویه کاملاً تغییر کرد. این رأی، با استناد به نظر فقهای محترم شورای نگهبان، اعلام داشت که:

«مهریه شرعی، همان است که در ضمن عقد واقع شده است و ازدیاد مهر بعد از عقد، شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن، خلاف موازین شرع شناخته شد.»

این رأی، به طور قاطع، بند ب از قسمت ۱۵۱ بخشنامه های ثبتی را ابطال کرد و مهر تاییدی بر ممنوعیت افزایش مستقیم مهریه پس از عقد زد.

نتیجه گیری قاطع

بر اساس این رأی وحدت رویه و رویه قضایی فعلی، باید گفت که اضافه کردن مهریه پس از ازدواج، به معنای تغییر مستقیم و افزایش عدد آن در سند ازدواج یا حتی با تنظیم اقرارنامه رسمی، امکان پذیر نیست و هرگونه توافقی با این عنوان، باطل و فاقد اثر قانونی است. به بیان دیگر، مهریه، همان است که در لحظه عقد بر آن توافق شده و به ثبت رسیده است. اما این به معنای بن بست نیست؛ بلکه به معنای گشودن راهی برای بررسی گزینه های دیگر است که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

۳. راه حل های قانونی برای اضافه کردن تعهدات مالی به زن پس از عقد (جایگزین های افزایش مهریه)

با وجود اینکه افزایش مهریه بعد از عقد تحت عنوان مهریه شرعی امکان پذیر نیست، اما زندگی مشترک ممکن است شرایط جدیدی را ایجاب کند که زوجین تمایل به ایجاد پشتوانه های مالی بیشتر برای زن داشته باشند. خوشبختانه، نظام حقوقی ایران راه های قانونی جایگزینی را برای ایجاد این تعهدات مالی جدید فراهم آورده است که ماهیت آن ها با مهریه متفاوت است.

۳.۱. صلح بلاعوض (صلح هبه ای)

یکی از راه حل های مطمئن و کاربردی، «عقد صلح بلاعوض» است. تصور کنید مردی می خواهد برای همسرش پشتوانه مالی بیشتری فراهم کند؛ او می تواند به جای تلاش برای زیاد کردن مهریه پس از ازدواج، مالی را به همسرش صلح کند.

• تعریف: صلح بلاعوض به معنای انتقال مالی (مانند وجه نقد، سکه، ملک، خودرو یا سهام) از سوی مرد به زن به صورت رایگان و بدون دریافت عوض است.
• نحوه اجرا: مرد و زن با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، عقد صلح بلاعوضی را تنظیم می کنند. در این سند، مشخصات مال مورد صلح به دقت قید شده و به زن منتقل می شود. برای اموال غیرمنقول (مانند ملک) تنظیم سند رسمی ضروری است تا مالکیت به طور کامل منتقل شود.
• مزایا: عقد صلح از جمله عقود لازم است. این بدان معناست که پس از انعقاد، اصولاً مرد نمی تواند از آن رجوع کند. این ویژگی، صلح بلاعوض را به راهکاری با استحکام بالا برای زن تبدیل می کند و تفاوت آن با عقد هبه را برجسته می سازد.

۳.۲. عقد هبه

«عقد هبه» نیز یکی دیگر از مسیرهای ایجاد تعهدات مالی است که می تواند به عنوان جایگزینی برای افزودن به مهریه مورد استفاده قرار گیرد.

• تعریف: هبه عبارت است از بخشیدن مالی از سوی یک فرد به دیگری به صورت رایگان.
• نحوه اجرا: مرد می تواند مالی (نقد، سکه، طلا، اتومبیل) را به همسرش هبه کند. این هبه می تواند شفاهی یا کتبی باشد، اما برای اطمینان از اعتبار آن، بهتر است سند هبه نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود.
• نکات حقوقی: تفاوت اصلی هبه با صلح در «حق رجوع» است. در برخی شرایط، مرد می تواند از هبه خود رجوع کند و مال بخشیده شده را پس بگیرد (مگر اینکه شرایط رجوع از بین رفته باشد، مثلاً زن مال را فروخته یا به دیگری هبه کرده باشد، یا اگر هبه از نوع معوض باشد). همچنین، «قبض» یا تحویل فیزیکی مال موهوبه، شرط صحت عقد هبه است.

۳.۳. سایر عقود و توافقات مالی

علاوه بر صلح و هبه، زوجین می توانند از سایر عقود و توافقات مالی نیز برای ایجاد تعهدات جدید استفاده کنند:

• عقود نامعین: مانند عقد عاریه یا تنظیم هرگونه تعهدنامه مالی دیگر با شرایط مشخص. این توافقات می تواند شامل پرداخت مبلغی مشخص در فواصل زمانی معین یا عندالمطالبه باشد.
• صدور اسناد تجاری: مرد می تواند به پشتوانه تعهدات مالی جدید، اسناد تجاری مانند چک یا سفته در وجه همسرش صادر کند. این اسناد، خود دارای قدرت اجرایی بوده و می توانند پشتوانه مالی مناسبی باشند، هرچند که ماهیت آن ها با مهریه اصلی متفاوت است.

به این ترتیب، اگرچه تغییر تعداد سکه مهریه بعد از عقد به طور مستقیم امکان پذیر نیست، اما امکان ایجاد تعهدات مالی جدید و معتبر وجود دارد که می تواند همان هدف افزایش مهریه پس از ازدواج را به نحوی دیگر محقق سازد.

۴. راه حل های قانونی برای کاهش مهریه بعد از عقد

همان طور که گاهی زن به دنبال پشتوانه مالی بیشتر است، ممکن است مرد نیز به دلایلی چون عدم توانایی مالی یا پشیمانی از مهریه سنگین، خواهان کاهش مهریه بعد از عقد باشد. همانند افزایش مهریه، کاهش مستقیم مهریه در سند ازدواج ممنوع است. با این حال، راه حل های قانونی برای این منظور نیز وجود دارد که زن می تواند با اراده خود از حقش بگذرد یا آن را به نحوی به مرد منتقل کند.

۴.۱. ابراء ذمه

«ابراء ذمه» یکی از رایج ترین و قاطع ترین روش ها برای کاهش مهریه است.

• تعریف: ابراء در اصطلاح حقوقی به معنای ساقط کردن دین از جانب طلبکار (زن) نسبت به بدهکار (شوهر) است. به عبارت دیگر، زن از حق خود مبنی بر مطالبه تمام یا قسمتی از مهریه، به طور کامل صرف نظر می کند.
• نحوه اجرا: زن می تواند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و با قصد و اختیار کامل، ذمه شوهرش را نسبت به تمام یا قسمتی از مهریه ابراء کند. این اقدام یک ایقاع (عمل حقوقی یک جانبه) است و نیازی به موافقت مرد ندارد، هرچند در عمل با توافق طرفین صورت می گیرد.
• نکات حقوقی: ابراء، عملی غیرقابل رجوع است. یعنی پس از ابراء مهریه، زن دیگر نمی تواند آن بخش از مهریه را مجدداً مطالبه کند. این ویژگی، ابراء را به راهکاری بسیار محکم برای کاهش مهریه تبدیل می کند.
• نکات عملی: حتماً توصیه می شود که سند ابراء ذمه به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی تنظیم شود تا هیچ گونه ابهامی در آینده باقی نماند و اعتبار آن تضمین گردد.

۴.۲. هبه مهریه به شوهر

«هبه مهریه به شوهر» نیز راه دیگری برای کاهش مهریه است، اما با تفاوت های مهمی نسبت به ابراء.

• نحوه اجرا: زن می تواند تمام یا قسمتی از مهریه خود را به شوهرش هبه کند. این هبه نیز مانند سایر هبه ها می تواند شفاهی یا کتبی باشد، اما تنظیم هبه نامه رسمی توصیه می شود.
• نکات حقوقی: تفاوت کلیدی هبه با ابراء در این است که در هبه، زن (واهِبه) در برخی شرایط خاص می تواند از هبه خود رجوع کرده و مهریه بخشیده شده را مجدداً مطالبه کند. این امر باعث می شود که هبه به اندازه ابراء برای مرد اطمینان بخش نباشد. شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی مشخص شده است، مثلاً اگر عین موهوبه موجود باشد و تغییر نکرده باشد.

۴.۳. صلح بلاعوض (برای کاهش)

همان طور که از صلح بلاعوض برای افزایش تعهدات مالی استفاده می شد، می توان از آن برای کاهش مهریه نیز بهره برد.

• نحوه اجرا: اگر مهریه زن مالی غیر از وجه نقد (مانند سهمی از یک ملک) باشد، زن می تواند قسمتی از آن مال را به شوهرش صلح بلاعوض کند. مثلاً اگر مهریه ۶ دانگ یک آپارتمان باشد، زن می تواند ۳ دانگ آن را به مرد صلح کند.
• نکات حقوقی: صلح نیز مانند ابراء، از عقود لازم است و اصولاً رجوع از آن امکان پذیر نیست. این ویژگی، صلح را به راهکاری مطمئن برای مرد تبدیل می کند.

انتخاب بین این روش ها بستگی به شرایط و انتظارات زوجین از استحکام و بازگشت ناپذیری توافق دارد. در هر صورت، آگاهی از تفاوت های حقوقی هر یک از این راه حل ها، به زوجین کمک می کند تا بهترین تصمیم را برای آینده خود بگیرند.

۵. تفاوت های کلیدی: مهریه اصلی در برابر تعهدات مالی اضافه شده/کاهش یافته

پس از بررسی راه های قانونی برای افزودن به مهریه یا کاهش مهریه بعد از عقد (به روش های جایگزین)، لازم است به تفاوت های ماهوی میان «مهریه اصلی» و «تعهدات مالی جدید» که از طریق صلح، هبه یا سایر عقود ایجاد می شوند، توجه کنیم. این تفاوت ها، آثار حقوقی مهمی دارند که آگاهی از آن ها برای هر زوجی ضروری است.

۵.۱. ماهیت حقوقی

مهریه اصلی: مهریه، بخشی جدایی ناپذیر از عقد نکاح است. به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک مهریه می شود و این حق، حتی اگر در سند ازدواج ثبت نشده باشد (در صورت مهرالمثل یا مهرالمتعه)، همچنان به او تعلق دارد. مهریه ماهیتی مستقل ندارد، بلکه از ارکان عقد نکاح محسوب می شود.

تعهدات مالی جدید (افزایش توافقی) یا کاهش یافته: اما تعهدات مالی که پس از عقد و از طریق عقودی مانند صلح بلاعوض، هبه یا سایر توافقات ایجاد می شوند، قراردادهای مستقلی هستند. این توافقات، ماهیتی جدا از عقد نکاح دارند و تابع احکام و شرایط همان عقود (مثلاً عقد صلح یا عقد هبه) هستند.

۵.۲. آثار قانونی

این تفاوت ماهوی، منجر به تفاوت های اساسی در آثار قانونی می شود:

1. دیون ممتازه:
   • مهریه اصلی: جزو دیون ممتازه محسوب می شود. به این معنا که در صورت ورشکستگی یا فوت مرد، مهریه زن در پرداخت دیون، بر بسیاری از مطالبات دیگر اولویت دارد. این امتیاز، پشتوانه بسیار قوی ای برای زن فراهم می آورد.
   • تعهدات جدید: تعهدات مالی جدید که از طریق صلح، هبه یا سایر توافقات ایجاد می شوند، از این امتیاز ممتاز برخوردار نیستند و در کنار سایر دیون عادی قرار می گیرند.
2. معافیت های مالیاتی:
   • مهریه اصلی: ممکن است در برخی موارد و با رعایت شرایط خاص، از معافیت های مالیاتی برخوردار باشد.
   • تعهدات جدید: معمولاً فاقد چنین معافیت هایی هستند و ممکن است مشمول قوانین مالیاتی مربوط به نقل و انتقال اموال شوند.
3. توقیف اموال و قوانین مربوط به ۱۱۰ سکه:
   • مهریه اصلی: قوانین مربوط به سقف توقیف اموال برای مهریه (محدودیت ۱۱۰ سکه) و امکان تقسیط آن، مستقیماً بر مهریه اصلی اعمال می شود.
   • تعهدات جدید: این محدودیت ها و قوانین مربوط به مهریه (مانند ۱۱۰ سکه) شامل تعهدات مالی جدید نمی شود. مطالبه این دیون مانند سایر دیون عادی خواهد بود و ممکن است مرد با اثبات اعسار، بتواند آن ها را به صورت اقساطی پرداخت کند، اما سقف ۱۱۰ سکه برای آن ها اعمال نمی گردد.

۵.۳. نحوه مطالبه

مطالبه مهریه اصلی: مطالبه مهریه اصلی از طریق مراجع دادگاه خانواده و اجرای ثبت صورت می گیرد و رویه قضایی خاص خود را دارد.

مطالبه تعهدات جدید: نحوه مطالبه تعهدات مالی جدید بسته به نوع قراردادی که منعقد شده است، متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، اگر تعهد به صورت سفته یا چک باشد، از طریق مراجع مربوط به اسناد تجاری و دادگاه حقوقی (نه لزوماً دادگاه خانواده) پیگیری می شود. اگر به صورت صلح یا هبه ملک باشد، بسته به عدم ایفای تعهدات مربوط به انتقال، از مسیرهای حقوقی مربوط به آن عقد خاص اقدام می شود.

درک این تفاوت ها به زوجین کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه به اعتبار مهریه اضافه شده از طرق جایگزین نگاه کنند و تصمیماتی آگاهانه بگیرند. این تفاوت ها باعث می شود که قبل از هر اقدامی، مشاوره حقوقی مهریه از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.

۶. شرایط عمومی و اختصاصی لازم برای انجام این اقدامات حقوقی

هرگونه عمل حقوقی، خواه برای افزایش مهریه بعد از عقد (از طریق جایگزین های قانونی) یا کاهش مهریه بعد از عقد، مستلزم رعایت شرایطی است که در قانون مدنی ایران پیش بینی شده اند. این شرایط به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند.

۶.۱. شرایط عمومی (صحت معاملات طبق قانون مدنی)

این شرایط، ارکان اصلی هر معامله و عمل حقوقی هستند و باید در هر توافقی، از جمله توافقات مربوط به مهریه، رعایت شوند:

1. قصد و رضای طرفین: مهم ترین شرط این است که هر دو طرف (زن و مرد) با اراده ای آزاد، بدون هیچ گونه اجبار یا اکراه، قصد انجام عمل حقوقی را داشته باشند و به آن رضایت دهند. اگر در قالب ابراء ذمه باشد، صرفاً قصد و رضای زن (ابراءکننده) کافی است.
2. اهلیت طرفین: زوجین باید برای انجام معامله دارای اهلیت باشند؛ یعنی بالغ، عاقل و رشید باشند. شخص صغیر (غیربالغ)، مجنون (دیوانه) یا سفیه (کسی که توانایی اداره اموال خود را ندارد) نمی تواند به طور مستقل چنین توافقاتی را انجام دهد. در مورد ابراء، اهلیت زن برای بخشش مهریه کافی است.
3. موضوع معین و مشخص: مالی که قرار است مورد توافق قرار گیرد (چه برای افزایش و چه برای کاهش)، باید به طور واضح و مشخص تعیین شود. ابهام در موضوع، می تواند منجر به بطلان عمل حقوقی شود. به عنوان مثال، اگر قصد تغییر تعداد سکه مهریه بعد از عقد (از طریق جایگزین ها) وجود دارد، باید تعداد دقیق سکه ها یا ارزش ریالی آن به وضوح مشخص شود.
4. جهت مشروع: هدف از انجام این عمل حقوقی باید مشروع و قانونی باشد. به عنوان مثال، اگر توافقی برای افزایش مهریه با این هدف صورت گیرد که زن از وجه حاصله برای مقاصد غیرقانونی استفاده کند، آن توافق باطل خواهد بود.

۶.۲. شرایط اختصاصی (بسته به نوع عمل حقوقی)

علاوه بر شرایط عمومی، هر عمل حقوقی، شرایط اختصاصی خود را نیز دارد که باید رعایت شود:

• در عقد هبه: یکی از مهم ترین شرایط اختصاصی در عقد هبه، «قبض» یا «تحویل فیزیکی» مال موهوبه است. یعنی برای اینکه هبه کامل و صحیح باشد، مال مورد هبه باید به دست گیرنده (متهب) تحویل داده شود. اگر مال تحویل نشود، هبه ناقص است و ممکن است اعتبار آن زیر سوال برود.
• در عقد صلح: رعایت مفاد و شروط خاصی که در عقد صلح تنظیم می شود، اهمیت دارد. عقد صلح از انعطاف بالایی برخوردار است و طرفین می توانند هر شرطی را که مخالف قانون نباشد، در آن بگنجانند.
• لزوم ثبت رسمی: برای اطمینان از اعتبار و قابلیت اجرای توافقات، به ویژه آن هایی که ماهیت رسمی دارند (مانند انتقال ملک، ابراء ذمه، یا صلح اموال غیرمنقول)، ثبت رسمی آن ها در دفاتر اسناد رسمی اکیداً توصیه می شود. سند رسمی، قدرت اثبات بسیار بالایی دارد و در صورت بروز اختلاف، به راحتی قابل استناد است.

درک این شرایط، برای هر زوجی که قصد اضافه کردن مهریه پس از ازدواج یا کاهش آن را دارد، حیاتی است. عدم رعایت هر یک از این موارد می تواند منجر به بی اعتباری یا قابلیت فسخ عمل حقوقی شود و به جای حل مشکل، پیچیدگی های جدیدی را ایجاد کند.

۷. تغییر شروط ضمن عقد: راهکاری جایگزین و کارآمد

شاید در نگاه اول، با این سوال مواجه شویم که آیا این همه پیچیدگی برای اضافه کردن مهریه یا کاهش مهریه بعد از عقد لازم است؟ وقتی صحبت از تغییر مهریه بعد از عقد به میان می آید، باید به یک راهکار حقوقی دیگر نیز توجه کرد که می تواند بسیاری از اهداف مالی زوجین را محقق سازد: «تغییر شروط ضمن عقد». این راهکار ماهیتی متفاوت از مهریه دارد و از انعطاف بیشتری برخوردار است.

شروط ضمن عقد، توافقاتی هستند که زن و مرد در کنار عقد نکاح، بر سر آن ها به توافق می رسند و در سند ازدواج یا در یک سند جداگانه رسمی قید می شوند. برخلاف مهریه اصلی که طبق رأی وحدت رویه، قابل افزایش یا کاهش مستقیم نیست، شروط ضمن عقد از این محدودیت مستثنی هستند.

نحوه اجرا:

زوجین می توانند پس از ازدواج، با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، شروط جدیدی را به شروط ضمن عقد خود اضافه یا شروط موجود را حذف کنند. این شروط می تواند طیف وسیعی از موارد را شامل شود، از جمله:

• شرط وکالت در طلاق: زن می تواند از شوهرش وکالت بگیرد تا در شرایط خاص یا حتی به صورت مطلق، حق طلاق داشته باشد.
• حق خروج از کشور: زن می تواند شرط کند که برای خروج از کشور نیازی به اجازه مجدد شوهر نداشته باشد.
• شروط مالی دیگر: می توان شروط مالی مختلفی را اضافه کرد؛ مثلاً تعهد به پرداخت مبلغی مشخص در صورت فرزندآوری، یا انتقال قسمتی از اموال مرد به زن در صورت تحقق شروط خاص. این شروط می توانند پشتوانه ای مالی مشابه یا حتی قوی تر از افزودن به مهریه برای زن فراهم آورند.

مزایا:

این روش می تواند حمایت های حقوقی و مالی مورد نظر را برای زن فراهم آورد، بدون اینکه به چالش های قانونی مربوط به افزایش مهریه یا کاهش مهریه از طریق تغییر مستقیم مهریه دچار شوند. مزیت اصلی این راهکار در این است که:

• ماهیت حقوقی آن کاملاً جدا از مهریه است و مشمول محدودیت های رأی وحدت رویه مهریه نمی شود.
• امکان توافق بر سر شروطی بسیار متنوع و متناسب با نیازهای خاص زوجین وجود دارد.
• ثبت رسمی این شروط در دفاتر اسناد رسمی، اعتبار و قابلیت اجرایی آن ها را تضمین می کند.

بنابراین، برای زوجینی که به دنبال راهی برای ایجاد تعهدات جدید یا بازنگری در وضعیت مالی پس از عقد هستند، بررسی گزینه شروط ضمن عقد و مهریه می تواند بسیار کارآمد و راهگشا باشد.

۸. نکات مهم و توصیه های حقوقی قبل از هر اقدامی

پیمان زناشویی، یکی از مقدس ترین و مهم ترین قراردادهای زندگی است و مسائل مالی و حقوقی مربوط به آن، از جمله مهریه، پیچیدگی های خاص خود را دارد. همان طور که در این مسیر مشترک پیش می رویم، لحظاتی پیش می آید که احساس می کنیم نیاز به تغییر یا تعدیل برخی از توافقات اولیه داریم. قبل از هرگونه تصمیم گیری یا اقدامی برای اضافه کردن مهریه یا کاهش مهریه بعد از عقد، توجه به نکات زیر حیاتی است:

مشاوره تخصصی

اولین و مهم ترین توصیه، مشاوره حقوقی مهریه است. مسائل مربوط به مهریه و تغییرات آن، ابعاد حقوقی پیچیده ای دارد که ممکن است برای افراد عادی به سادگی قابل درک نباشد. یک وکیل متخصص در امور خانواده، با تسلط بر قوانین و رویه قضایی، می تواند شما را با جزئیات هر یک از راه حل ها، مزایا و معایب آن ها و پیامدهای حقوقی هر تصمیم، آشنا کند. آن ها می توانند به شما در انتخاب بهترین و مطمئن ترین مسیر کمک کنند تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.

ثبت رسمی توافقات

هرگونه توافق برای افزودن به مهریه (از طریق جایگزین های قانونی مانند صلح یا هبه) یا کاهش مهریه (از طریق ابراء یا صلح)، باید حتماً به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود. این اسناد رسمی، در صورت بروز اختلاف، به عنوان دلایل قوی و غیرقابل انکار در دادگاه ها پذیرفته می شوند. اعتماد و صمیمیت در زندگی مشترک ارزشمند است، اما پشتوانه های قانونی، تضمین کننده آرامش خاطر در مواقع ضروری هستند.

پرهیز از توافقات شفاهی

شاید زوجین به دلیل صمیمیت یا کم اطلاعی، به توافقات شفاهی برای تغییر مهریه بعد از عقد روی آورند. اما این توافقات، فاقد پشتوانه قانونی کافی هستند و در عمل، اثبات آن ها در دادگاه بسیار دشوار یا حتی غیرممکن است. بارها دیده ایم که با بروز اختلافات، توافقات شفاهی به فراموشی سپرده شده یا انکار می شوند. بنابراین، برای حفظ حقوق هر دو طرف و جلوگیری از سوءتفاهم ها، از هرگونه توافق شفاهی در مسائل مالی مهم مانند مهریه اکیداً خودداری کنید.

آگاهی از پیامدها

همان طور که در بخش های قبل اشاره شد، بین ماهیت حقوقی مهریه اصلی و تعهدات مالی جدید (یا کاهش یافته) تفاوت های کلیدی وجود دارد. باید به طور کامل از این تفاوت ها آگاه باشید؛ تفاوت در ممتاز بودن دین، معافیت های مالیاتی و نحوه مطالبه از جمله این موارد است. به عنوان مثال، اعتبار مهریه اضافه شده از طریق هبه، ممکن است با حق رجوع مرد مواجه شود، در حالی که ابراء مهریه غیرقابل رجوع است. این آگاهی، به شما کمک می کند تا تصمیماتی بگیرید که کاملاً با انتظارات و نیازهای شما هماهنگ باشد.

در نهایت، این مسیر مشترک، نیازمند همدلی، درک متقابل و تصمیمات آگاهانه است. با توجه به این نکات، می توانید با اطمینان خاطر بیشتری گام بردارید و از حقوق خود به بهترین شکل ممکن محافظت کنید.

نتیجه گیری

همان طور که در این مسیر پرفراز و نشیب به دنبال پاسخ پرسش ایا میشه مهریه رو اضافه کرد بودیم، آموختیم که افزایش مهریه بعد از عقد به صورت مستقیم و تحت عنوان مهریه شرعی، بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری و نظر شورای نگهبان، امکان پذیر نیست و توافقات این چنینی فاقد اعتبار قانونی خواهند بود. این محدودیت، از سال ۱۳۸۸ به بعد در رویه قضایی کشور تثبیت شده است.

اما داستان به همین جا ختم نمی شود. این ممنوعیت به معنای بن بست نیست، بلکه به معنای باز شدن راه های جدیدی برای ایجاد تعهدات مالی به نفع زن یا کاهش مهریه بعد از عقد است. زوجین می توانند با استفاده از عقودی مانند صلح بلاعوض، هبه یا سایر توافقات مالی، پشتوانه های جدیدی را برای زندگی مشترک خود ایجاد کنند. همچنین، تغییر شروط ضمن عقد و مهریه راهکاری کارآمد است که می تواند بسیاری از نیازهای حمایتی و مالی را برآورده سازد.

تفاوت های کلیدی میان مهریه اصلی و این تعهدات جدید، از جمله در ماهیت حقوقی، آثار قانونی (مانند ممتاز بودن دین و معافیت های مالیاتی) و نحوه مطالبه، بر اهمیت آگاهی حقوقی و ثبت رسمی هرگونه توافق تأکید می کند. اکیداً توصیه می شود که پیش از هرگونه اقدام، مشاوره حقوقی مهریه با وکیلان متخصص صورت گیرد و تمامی توافقات به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شوند. با آگاهی کامل و مسئولانه از این ابعاد، زوجین می توانند بهترین تصمیمات را برای حفظ حقوق و آرامش خاطر خود در زندگی مشترک بگیرند.