مهریه چگونه قسط بندی میشود

هنگامی که مردی توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه همسر خود را ندارد، می تواند با ارائه دادخواست اعسار، درخواست تقسیط مهریه را مطرح کند. دادگاه پس از بررسی وضعیت مالی و دارایی های مرد و احراز عدم توانایی او برای پرداخت یکجا، مهریه را به صورت پیش قسط و اقساط ماهانه یا دوره ای مشخص می کند که پرداخت منظم آن الزامی است. این فرآیند به زوج کمک می کند تا از فشار مالی رهایی یابد و زوجه نیز به تدریج به حق خود دست یابد.

در نظام حقوقی ایران، مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی برای زن، به محض جاری شدن عقد نکاح، بر عهده مرد قرار می گیرد. این تعهد، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، در نهایت باید توسط زوج پرداخت شود. اما گاهی اوقات، شرایط زندگی به گونه ای پیش می رود که مرد قادر به پرداخت تمامی مبلغ مهریه به صورت یکجا نیست. در چنین مواقعی، قانونگذار برای جلوگیری از مشکلات عدیده و حمایت از حقوق طرفین، راهکاری با عنوان تقسیط مهریه یا قسط بندی مهریه را پیش بینی کرده است. این راهکار، فرصتی را برای مرد فراهم می کند تا تعهد مالی خود را در بازه های زمانی مشخص و با اقساط متناسب با توان مالی خود ایفا کند، در حالی که زن نیز به حق قانونی خود می رسد.

تجربه نشان داده است که آشنایی با جزئیات و مراحل قسط بندی مهریه برای هر دو طرف – چه مردانی که به دنبال راهی برای ادای دین خود هستند و چه زنانی که می خواهند از حقوق خود مطلع شوند – اهمیت فراوانی دارد. این مسیر حقوقی، پیچیدگی های خاص خود را داشته و نیازمند آگاهی دقیق از قوانین، رویه های قضایی و مدارک مورد نیاز است. در ادامه این راهنمای جامع، به تمامی ابعاد این فرآیند حقوقی، از تعریف و شرایط اولیه گرفته تا مراحل عملی، پیامدها و نکات کلیدی آن، پرداخته می شود.

مفهوم قسط بندی مهریه و اعسار از پرداخت آن

برای ورود به مبحث تقسیط مهریه، ابتدا باید با مفاهیم اساسی آن آشنا شد. مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، در سند ازدواج ثبت می شود و می تواند به صورت عندالمطالبه (قابل پرداخت در هر زمان به محض مطالبه) یا عندالاستطاعه (قابل پرداخت تنها در صورت تمکن مالی زوج) باشد. این تعهد مالی، به نوعی پشتوانه اقتصادی زن در طول زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود.

مهریه چیست؟

مهریه، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج به زن می دهد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این مال می تواند به صورت سکه طلا، وجه نقد، اموال غیرمنقول یا هر چیز دیگری که ارزش مالی داشته باشد، تعیین شود. همانطور که اشاره شد، دو نوع رایج مهریه وجود دارد:

• مهریه عندالمطالبه: در این حالت، زن می تواند در هر زمانی، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به اثبات توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود مرد استطاعت مالی برای پرداخت آن را دارد.

تقسیط مهریه به چه معناست؟

تقسیط مهریه به معنای تقسیم مبلغ کل مهریه به بخش های کوچکتر و پرداخت آن در فواصل زمانی مشخص است. این راهکار زمانی مطرح می شود که مرد از پرداخت یکجای مهریه، به دلیل عدم توانایی مالی، عاجز باشد. دادگاه در این شرایط، با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی مرد، حکم به پرداخت مهریه در قالب پیش قسط و اقساط دوره ای می دهد.

اعسار از پرداخت مهریه: تعریف حقوقی و شرایط اثبات

اعسار در لغت به معنای تنگدستی و ناتوانی است و در اصطلاح حقوقی به وضعیتی گفته می شود که شخص بدهکار (در اینجا زوج) به دلیل نداشتن اموال یا در دسترس نبودن آنها، قادر به پرداخت بدهی خود (مهریه) نباشد. دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، ابزاری قانونی است که مرد می تواند برای اثبات عدم توانایی مالی خود و درخواست تقسیط مهریه به آن متوسل شود. اثبات اعسار، شرط اصلی برای قسط بندی مهریه است.

تفاوت تقسیط مهریه و ورشکستگی

با وجود شباهت هایی در مفهوم عدم توانایی مالی، تقسیط مهریه با ورشکستگی تفاوت اساسی دارد. ورشکستگی یک وضعیت حقوقی است که برای تجار و شرکت ها به دلیل ناتوانی در پرداخت دیونشان اعلام می شود و دارای تشریفات و آثار حقوقی خاص و گسترده ای است. اما اعسار و تقسیط مهریه، صرفاً به ناتوانی یک فرد (غیر تاجر) در پرداخت مهریه یا سایر دیون محدود می شود و رویه های حقوقی متفاوتی دارد. اعسار در پرونده های خانواده، یک امر رایج است و نباید با ورشکستگی که عمدتاً در دعاوی تجاری کاربرد دارد، اشتباه گرفته شود.

شرایط حقوقی لازم برای درخواست قسط بندی مهریه

درخواست تقسیط مهریه، نیازمند وجود شرایط خاصی است که مهم ترین آنها، اثبات عدم تمکن مالی زوج یا همان اعسار است. بدون احراز این شرایط، دادگاه به سادگی حکم به قسط بندی مهریه نمی دهد.

اثبات عدم تمکن مالی (اعسار)

مهم ترین قدم برای قسط بندی مهریه، اثبات این موضوع است که مرد قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست. این اثبات، از طریق بررسی دقیق وضعیت مالی زوج انجام می شود:

• بررسی دقیق وضعیت مالی زوج: دادگاه با استعلام از مراجع مختلف (مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک ها، اداره راهنمایی و رانندگی) و همچنین ارائه مدارک توسط خود زوج، درآمد، دارایی ها، اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی و حتی بدهی های دیگر او را ارزیابی می کند.
• ابزارهای اثبات اعسار: برای اثبات اعسار، مرد می تواند به موارد زیر استناد کند:
  • شهادت شهود: حداقل دو شاهد مرد که از وضعیت مالی زوج اطلاع کافی دارند، باید در دادگاه حاضر شده و شهادت دهند که زوج اموالی برای پرداخت مهریه ندارد.
  • استعلام از ادارات: دادگاه به طور رسمی از نهادهای مربوطه درباره اموال و دارایی های زوج استعلام می گیرد.
  • فیش حقوقی: برای کارمندان، فیش حقوقی می تواند میزان درآمد و وضعیت مالی را نشان دهد.
  • گردش حساب بانکی: ارائه پرینت گردش حساب های بانکی، تصویر روشنی از تراکنش های مالی و موجودی فرد ارائه می دهد.
• تعداد و شرایط شهود: طبق قانون، برای اثبات اعسار، حداقل دو شاهد مرد نیاز است که دارای شرایط قانونی شهادت (مانند عدالت و بلوغ) باشند و به طور کامل از وضعیت مالی مدعی اعسار آگاه باشند.

مستثنیات دین چیست و چه تاثیری بر قسط بندی دارد؟

در فرآیند مطالبه مهریه و اثبات اعسار، مفهوم مستثنیات دین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مستثنیات دین، اموالی هستند که حتی در صورت بدهکار بودن فرد، نمی توان برای پرداخت بدهی (از جمله مهریه) آنها را توقیف کرد. این اموال برای ادامه زندگی ضروری فرد و خانواده او لازم هستند.

بر اساس ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مستثنیات دین شامل منزل مسکونی متناسب با شأن، اثاثیه ضروری زندگی، آذوقه و ابزار کار مورد نیاز برای امرار معاش، تلفن مورد نیاز و مبلغی که به عنوان ودیعه اجاره پرداخت می شود (در صورت لزوم) هستند.

دادگاه در زمان بررسی درخواست اعسار، این اموال را از دایره ارزیابی خارج می کند. به عنوان مثال، اگر مرد تنها یک خانه مسکونی متناسب با شأن خود و خانواده اش داشته باشد، این ملک قابل توقیف برای مهریه نیست و جزء مستثنیات دین محسوب می شود. اما اگر اموالی فراتر از نیازهای ضروری داشته باشد (مانند ملک دوم، خودروی لوکس و غیره)، آن اموال می توانند برای پرداخت مهریه توقیف شوند و در این صورت، درخواست اعسار برای تقسیط مهریه ممکن است پذیرفته نشود.

نقش زمان مطالبه مهریه

مهریه می تواند در هر زمانی توسط زن مطالبه شود؛ چه در دوران زندگی مشترک و چه پس از جدایی. بنابراین، قسط بندی مهریه محدود به زمان خاصی نیست. اگر زن مهریه خود را مطالبه کند و مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، صرف نظر از اینکه رابطه زوجیت برقرار باشد یا خیر، می تواند دادخواست اعسار داده و درخواست تقسیط نماید. در طلاق توافقی نیز، زوجین می توانند از قبل بر سر نحوه و میزان اقساط مهریه به توافق برسند.

مراحل گام به گام درخواست و صدور حکم قسط بندی مهریه

فرآیند قسط بندی مهریه، یک مسیر حقوقی مرحله به مرحله است که نیاز به دقت و پیگیری دارد. آشنایی با این مراحل به هر دو طرف کمک می کند تا با آمادگی بیشتری در دادگاه حاضر شوند.

گام اول: مطالبه مهریه توسط زوجه

قبل از هرگونه اقدام برای قسط بندی، ابتدا زن باید مهریه خود را مطالبه کند. این مطالبه می تواند از دو طریق صورت گیرد:

1. از طریق دادگاه خانواده: زن با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه، تقاضای دریافت حق خود را مطرح می کند.
2. از طریق اداره ثبت اسناد: اگر مهریه در سند رسمی ازدواج ثبت شده باشد، زن می تواند با مراجعه به دفترخانه ازدواج و سپس اداره اجرای ثبت، تقاضای اجرای سند رسمی را داشته باشد. در این روش، ابتدا اموال مرد از طریق اداره ثبت توقیف و به مزایده گذاشته می شود تا مهریه پرداخت گردد. اگر مرد مالی برای توقیف نداشته باشد یا اموالش کفاف مهریه را ندهد، زن می تواند از طریق دادگاه، ادامه پیگیری را انجام دهد.

گام دوم: ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج

پس از مطالبه مهریه توسط زن، اگر مرد توانایی پرداخت یکجای آن را نداشته باشد، باید ظرف یک مهلت قانونی مشخص، دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم کند.

• مهلت قانونی ۳۰ روزه: طبق قانون، مرد از زمان ابلاغ اجراییه مهریه (چه از دادگاه و چه از اداره ثبت)، ۳۰ روز فرصت دارد تا دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه صلاحیت دار ارائه دهد. عدم ارائه دادخواست در این مدت می تواند منجر به توقیف اموال یا حتی جلب او شود.
• نحوه و محل تنظیم دادخواست اعسار: دادخواست اعسار باید به صورت کتبی تنظیم شده و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده ارائه شود. در این دادخواست، مرد باید به صراحت اعلام کند که قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست و تقاضای تقسیط دارد.
• مدارک لازم و پیوست های دادخواست: لیست مدارک مورد نیاز شامل:
  • تصویر مصدق عقدنامه.
  • تصویر مصدق دادنامه یا اجراییه مهریه.
  • لیست کامل اموال منقول و غیرمنقول خود (حتی مستثنیات دین).
  • لیست تمام نقل و انتقالات مالی خود در یک سال گذشته.
  • گواهی کسر از حقوق (در صورت کارمند بودن).
  • شهادتنامه حداقل دو شاهد (مرد) که از وضعیت مالی زوج اطلاع دارند.
  • کپی شناسنامه و کارت ملی.

گام سوم: تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه و بررسی ادعا

پس از ثبت دادخواست اعسار، دادگاه جلسه ای را برای رسیدگی تشکیل می دهد. در این جلسه، قاضی به دقت ادعای مرد مبنی بر عدم تمکن مالی را بررسی می کند.

• فرآیند استعلامات دادگاه: دادگاه برای بررسی دقیق تر وضعیت مالی زوج، ممکن است از ادارات مختلف نظیر اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، اداره راهور، اداره مالیات و سازمان تامین اجتماعی استعلام بگیرد تا از دارایی ها، حساب های بانکی، خودرو و درآمد او مطلع شود.
• نقش دفاعیات زوج و وکیل او: در این جلسه، مرد و وکیل او فرصت دارند تا با ارائه مدارک و دلایل کافی، اعسار خود را اثبات کنند و به سوالات قاضی و وکیل زن پاسخ دهند. دفاع حقوقی قوی در این مرحله بسیار حائز اهمیت است.

گام چهارم: صدور حکم قسط بندی توسط قاضی

پس از بررسی کامل مدارک، شهادت شهود و استعلامات، قاضی با توجه به شواهد موجود، در مورد اعسار مرد و نحوه قسط بندی مهریه تصمیم گیری می کند.

• معیارهای قاضی برای تعیین پیش قسط و اقساط: قاضی در تعیین میزان پیش قسط و اقساط ماهانه یا دوره ای، عوامل متعددی را در نظر می گیرد، از جمله:
  • میزان درآمد و حقوق زوج.
  • تعداد افراد تحت تکفل زوج (فرزندان، والدین).
  • سایر بدهی های قانونی و ضروری زوج.
  • وضعیت سلامت و نیازهای درمانی زوج.
  • شأن و وضعیت اجتماعی طرفین.
• انواع رویه های معمول در تعیین اقساط: رویه های دادگاه ها برای تعیین اقساط متفاوت است، اما معمولاً شامل یک پیش قسط نقدی و سپس اقساط ماهانه یا فصلی می شود. گاهی اوقات، در صورت پایین بودن درآمد مرد، ممکن است حتی حکم به پرداخت سالی یک سکه یا کمتر نیز صادر شود.

گام پنجم: ابلاغ حکم و آغاز اجرای اقساط

پس از صدور حکم، آن به طرفین ابلاغ می شود و مرد موظف است طبق زمان بندی و میزان تعیین شده توسط دادگاه، اقساط مهریه را به حساب زن واریز کند یا به صورت مستقیم به او پرداخت نماید. آغاز این مرحله، نشان دهنده رسمیت یافتن فرآیند تقسیط است.

جزئیات تعیین پیش قسط و اقساط مهریه بر اساس وضعیت زوج

میزان پیش قسط و اقساط مهریه، یک رقم ثابت برای همه افراد نیست و به شدت به وضعیت مالی، شغلی و خانوادگی مرد بستگی دارد. قاضی پرونده با در نظر گرفتن تمامی این عوامل، تصمیمی عادلانه اتخاذ می کند.

پیش قسط مهریه در سال ۱۴۰۴

پیش قسط مهریه، مبلغ یا تعداد سکه ای است که مرد باید در ابتدای فرآیند تقسیط و به صورت یکجا به زن پرداخت کند. در سال ۱۴۰۴ نیز، همانند سال های گذشته، حداقل و حداکثر میزان پیش قسط قانونی مشخصی وجود ندارد و این مبلغ کاملاً به تشخیص قاضی پرونده و با توجه به موارد زیر تعیین می شود:

• میزان توانایی مالی فعلی زوج.
• مبلغ کلی مهریه.
• سایر بدهی ها و تعهدات مالی زوج.
• برخی رویه های قضایی که برای مثال، درصدی از مهریه یا تعداد مشخصی سکه را به عنوان پیش قسط در نظر می گیرند.

تجربه نشان می دهد که پیش قسط می تواند از چند سکه تا ده ها سکه متفاوت باشد و گاهی اوقات برای مردانی که درآمد بسیار پایینی دارند، حتی ممکن است پیش قسط ناچیزی تعیین شود.

میزان اقساط مهریه

پس از پرداخت پیش قسط، مابقی مهریه به صورت اقساط دوره ای پرداخت می شود. میزان این اقساط نیز بستگی به وضعیت شغلی و درآمدی مرد دارد:

• برای کارمندان: در صورتی که مرد کارمند رسمی یا قراردادی باشد، دادگاه می تواند با استعلام از کارگزینی محل کار او، میزان حقوق ثابت و مزایای وی را مشخص کند. سپس، بخشی از حقوق او (معمولاً یک چهارم یا یک سوم) به صورت ماهانه برای پرداخت مهریه کسر و به زن پرداخت می شود. این روش، یکی از مطمئن ترین راه ها برای وصول اقساط مهریه است.
• برای کارگران: برای مردانی که در مشاغل کارگری مشغول به کار هستند، روال مشابهی طی می شود. دادگاه از کارفرما استعلام می گیرد و با توجه به میزان حقوق و مزایای کارگری، اقساط را تعیین می کند.
• برای مردان بیکار: تعیین اقساط برای مردان بیکار چالش برانگیزتر است. در این موارد، قاضی به دقت وضعیت زندگی، توانایی جسمی برای کار، و تلاش او برای یافتن شغل را بررسی می کند. ممکن است در ابتدا، اقساط بسیار ناچیزی تعیین شود یا حتی تا زمان یافتن شغل مناسب، برای مدت کوتاهی به او مهلت داده شود. هدف، جلوگیری از ایجاد فشار مضاعف و در عین حال، حفظ حق زن است.
• برای مشاغل آزاد و افرادی که درآمد ثابت ندارند: در این حالت، اثبات درآمد و دارایی های مرد پیچیده تر است. قاضی ممکن است به سراغ گردش حساب بانکی، اظهارات شهود، و تحقیقات محلی برود. میزان اقساط در این گروه نیز با در نظر گرفتن کلیه جوانب و بر اساس تخمین درآمد و دارایی های نامتعارف مرد تعیین می شود.

آیا امکان تغییر حکم قسط بندی مهریه وجود دارد؟

بله، حکم قسط بندی مهریه ثابت و ابدی نیست و در صورت تغییر قابل توجه در شرایط مالی زوج یا زوجه، امکان تغییر آن وجود دارد. اگر مرد پس از صدور حکم قسط بندی، دچار افزایش یا کاهش چشمگیر درآمد شود (مثلاً شغل خود را از دست بدهد یا به ثروت زیادی برسد)، می تواند با ارائه دادخواست تعدیل اقساط به دادگاه، درخواست کند که میزان اقساط مهریه متناسب با شرایط جدید او تغییر یابد. همین امر در مورد زن نیز صادق است؛ اگر زن بتواند ثابت کند که شرایط مالی مرد به نحو چشمگیری بهبود یافته است، می تواند درخواست افزایش اقساط را مطرح کند.

قسط بندی مهریه در رویه های مختلف طلاق

نحوه قسط بندی مهریه می تواند با توجه به نوع طلاق و توافقات زوجین، تفاوت هایی داشته باشد. شناخت این تفاوت ها برای هر دو طرف بسیار مهم است.

قسط بندی مهریه در طلاق یکطرفه از سوی مرد

هنگامی که مرد به صورت یکطرفه و بدون رضایت زن، تقاضای طلاق می دهد، موظف است تمامی حقوق مالی زن از جمله مهریه، نفقه، اجرت المثل و نِصْفِ دارایی (در صورت وجود شرایط) را پرداخت کند تا حکم طلاق اجرا و ثبت شود. اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تقدیم دادگاه کند.

در این صورت، دادگاه پس از بررسی و احراز اعسار، مهریه را قسط بندی می کند. اما نکته کلیدی اینجاست که مرد برای ثبت طلاق، باید حداقل پیش قسط مهریه و سایر حقوق مالی زن را به صورت کامل پرداخت کند. بدون پرداخت این مبالغ، دفترخانه طلاق اجازه ثبت جدایی را ندارد. مابقی اقساط مهریه پس از ثبت طلاق نیز بر اساس حکم دادگاه باید پرداخت شود.

قسط بندی مهریه در طلاق توافقی

طلاق توافقی، همانطور که از نامش پیداست، بر پایه توافق کامل زوجین بنا شده است. در این نوع طلاق، زن و شوهر با یکدیگر بر سر تمامی مسائل مالی و غیرمالی مربوط به جدایی، از جمله مهریه، نفقه، حضانت فرزندان و ملاقات، به توافق می رسند. این توافق می تواند شامل نحوه و میزان قسط بندی مهریه نیز باشد.

اگر زوجین در مورد قسط بندی مهریه توافق کنند، این توافق در دادخواست طلاق توافقی و سپس در حکم دادگاه قید می شود. این توافقات، لازم الاجرا هستند و دادگاه بر اساس آن، حکم صادر می کند. مزیت این روش، سرعت و انعطاف پذیری بیشتر و کاهش کشمکش های حقوقی است، زیرا طرفین خودشان به نتیجه رسیده اند. حتی ممکن است زن با بخشیدن قسمتی از مهریه، با قسط بندی مابقی آن موافقت کند.

قسط بندی مهریه بعد از طلاق

مطالبه مهریه لزوماً همزمان با فرآیند طلاق صورت نمی گیرد. گاهی اوقات، زن پس از ثبت طلاق (به دلایل مختلف یا زمانی که قبلاً مهریه را مطالبه نکرده است)، اقدام به مطالبه مهریه خود می کند. در این شرایط نیز، اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند مانند هر مورد مطالبه مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کرده و درخواست قسط بندی نماید. مراحل و شرایط رسیدگی به این دادخواست، تفاوتی با زمانی که مطالبه مهریه پیش از طلاق صورت می گیرد، ندارد و دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، در مورد پیش قسط و اقساط تصمیم گیری می کند.

مسائل حقوقی خاص و مهم پیرامون قسط بندی مهریه

در کنار مراحل عمومی قسط بندی مهریه، برخی مسائل حقوقی خاص وجود دارند که درک آنها برای تمامی افراد درگیر این پرونده ها حیاتی است. این مسائل شامل حق حبس زوجه، محدودیت ۱۱۰ سکه و نقش اداره ثبت می شوند.

تاثیر قسط بندی مهریه بر حق حبس زوجه

یکی از مهم ترین پرسش ها در مورد تقسیط مهریه، تأثیر آن بر حق حبس زوجه است. طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که مهریه او به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند، مشروط بر اینکه مهریه او حال باشد. این حق، حق حبس نامیده می شود و به زن اجازه می دهد تا پیش از دریافت کامل مهریه، از تمکین به همسر خودداری کند.

در گذشته، ابهاماتی در خصوص این حق پس از قسط بندی مهریه وجود داشت. اما رأی وحدت رویه شماره ۷۰۸ مورخ ۲۲/۵/۱۳۸۷ هیات عمومی دیوان عالی کشور، این ابهام را برطرف کرد. این رأی صراحتاً اعلام داشت که:

«صدور حکم تقسیط مهریه که صرفاً ناشی از عسر و حرج زوج در پرداخت یکجای مهریه است، مسقط حق حبس زوجه نیست و حق او را مخدوش نمی سازد، مگر به رضایت خود زوجه.»

این بدان معناست که حتی با قسط بندی مهریه و پرداخت پیش قسط، زن همچنان می تواند از حق حبس خود استفاده کند تا زمانی که تمامی مهریه او پرداخت شود. البته، در عمل ممکن است دادگاه ها در صورتی که زن پس از قسط بندی از تمکین خودداری کند و مرد دادخواست تمکین بدهد، نظر متفاوتی داشته باشند، اما مبنای قانونی، حفظ حق حبس زن تا پرداخت کامل مهریه است.

محدودیت ۱۱۰ سکه برای جلب و حبس زوج

مفهوم محدودیت ۱۱۰ سکه یکی از قوانین مهمی است که در سال های اخیر در پرونده های مهریه اعمال می شود. بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مرد تنها تا سقف ۱۱۰ سکه طلای بهار آزادی یا معادل آن، در صورت عدم پرداخت مهریه و عدم اثبات اعسار، قابل جلب و حبس است. این قانون با هدف کاهش ورودی زندانیان مهریه و جلوگیری از حبس های طولانی مدت وضع شده است.

یعنی اگر مهریه زن بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد و مرد توانایی پرداخت کل آن را نداشته باشد و اعسارش پذیرفته شود، دادگاه حکم قسط بندی را صادر می کند. اما در صورت عدم پرداخت اقساط، زن می تواند تا سقف ۱۱۰ سکه، درخواست جلب مرد را از دادگاه داشته باشد. برای مبلغ مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن تنها در صورتی می تواند اقدام به مطالبه کند که ثابت شود مرد تمکن مالی (ملائت) دارد و اموالی برای پرداخت آن در اختیار دارد. در واقع، ضمانت اجرای کیفری (حبس) فقط تا سقف ۱۱۰ سکه اعمال می شود و برای مازاد آن، صرفاً ضمانت اجرای حقوقی (توقیف اموال) وجود دارد.

آیا تقسیط مهریه در اداره ثبت امکان پذیر است؟

خیر، تقسیط مهریه در اداره ثبت اسناد امکان پذیر نیست. اداره ثبت، صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار و صدور حکم قسط بندی را ندارد. زمانی که زن از طریق اداره ثبت اقدام به مطالبه مهریه می کند، این اداره صرفاً مجری سند رسمی ازدواج است و وظیفه توقیف اموال مرد و پرداخت مهریه از محل آن را بر عهده دارد.

اگر مردی از طریق اداره ثبت با مطالبه مهریه مواجه شود و توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، باید ظرف مهلت قانونی (۳۰ روز پس از ابلاغ اجراییه) به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست اعسار خود را تقدیم کند. در این صورت، پرونده از اداره ثبت به دادگاه ارجاع شده و دادگاه با بررسی اعسار، در مورد قسط بندی تصمیم می گیرد.

بررسی قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۴

بسیاری از افراد این تصور نادرست را دارند که قانون جدید مهریه، مبلغ آن را به ۱۴ سکه کاهش داده است. اما این باور صحیح نیست. مهریه همچنان بر اساس توافق زوجین در زمان عقد تعیین می شود و هیچ محدودیتی از لحاظ تعداد ندارد. تغییراتی که در سال های اخیر و با اشاره به سال ۱۴۰۴ مطرح می شود، بیشتر در حوزه ضمانت اجرای مهریه و نحوه وصول آن است تا خود مبلغ مهریه. مهم ترین نکته، همان محدودیت ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای حبس است که پیش تر توضیح داده شد. یعنی برای بیش از ۱۱۰ سکه، اگر مرد اعسار خود را ثابت کند و مالی نداشته باشد، زن نمی تواند او را جلب کند و باید منتظر بهبود وضعیت مالی مرد بماند یا اموال جدیدی از او شناسایی کند. هدف این تغییرات، جلوگیری از حبس بدهکاران مالی و تمرکز بر وصول مهریه از طریق توقیف اموال است.

حق الثبت مهریه

حق الثبت مهریه، هزینه ای است که برای ثبت مهریه در سند ازدواج و سپس در زمان مطالبه آن از طریق اداره ثبت، باید پرداخت شود. این هزینه معمولاً بر اساس درصدی از مبلغ مهریه (تا سقف مشخصی از مهریه) محاسبه می شود. در زمان عقد، این مبلغ توسط زوجین (معمولاً زوج) پرداخت می شود. در صورتی که زن برای مطالبه مهریه به اداره ثبت مراجعه کند، نیز باید هزینه اجرایی را بپردازد که این هزینه با توجه به میزان مهریه تعیین می گردد. البته، این مبلغ در نهایت از مرد دریافت و به زن بازگردانده می شود، اما در ابتدا، زن باید آن را پرداخت کند.

عواقب و پیامدهای عدم پرداخت به موقع اقساط مهریه

حکم قسط بندی مهریه، یک تعهد قانونی است و عدم رعایت آن می تواند پیامدهای جدی برای مرد به دنبال داشته باشد. شناخت این عواقب برای جلوگیری از مشکلات بیشتر ضروری است.

درخواست جلب یا حبس زوج

یکی از مهم ترین و جدی ترین عواقب عدم پرداخت به موقع اقساط مهریه، امکان درخواست جلب یا حبس زوج است. اگر مرد پس از صدور حکم قسط بندی، در پرداخت اقساط تعیین شده توسط دادگاه کوتاهی کند یا به طور کامل از پرداخت امتناع ورزد، زن می تواند با مراجعه مجدد به دادگاه، درخواست صدور حکم جلب یا حبس مرد را مطرح کند. همانطور که پیشتر اشاره شد، این امکان جلب و حبس، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه از مهریه اعمال می شود. مدت زمان حبس نیز تا زمان پرداخت اقساط معوقه و یا توافق جدید بین طرفین خواهد بود.

مطالبه جریمه تأخیر تادیه (خسارت تاخیر تادیه)

علاوه بر امکان جلب و حبس، در صورت تأخیر در پرداخت اقساط مهریه، زن می تواند درخواست جریمه تأخیر تادیه را نیز از دادگاه داشته باشد. این خسارت، معمولاً بر اساس شاخص بانک مرکزی محاسبه می شود و هدف آن، جبران کاهش ارزش پول در طول زمان و در نتیجه، جبران خسارتی است که به زن بابت تأخیر در دریافت مهریه وارد شده است. البته برای مطالبه این خسارت، زن باید دادخواست جداگانه ای به دادگاه تقدیم کند و شرایط قانونی آن را اثبات نماید.

توقیف اموال جدید و آینده زوج

حتی پس از قسط بندی مهریه، اگر مرد در آینده اموال جدیدی (که جزء مستثنیات دین نباشند) به دست آورد، زن حق دارد برای وصول اقساط معوقه یا حتی باقی مانده مهریه، درخواست توقیف آن اموال را از دادگاه داشته باشد. این شامل اموالی می شود که ممکن است مرد پس از صدور حکم قسط بندی به نام خود کند یا از طریق ارث به او برسد. بنابراین، حکم قسط بندی به معنای از بین رفتن حق زن برای توقیف اموال در آینده نیست و این حق همواره برای او محفوظ است.

توقیف یک سوم یا یک چهارم حقوق و سهم الارث مرد

در صورتی که مرد کارمند باشد و از پرداخت اقساط مهریه خودداری کند، زن می تواند از دادگاه درخواست کند که بخشی از حقوق او (یک چهارم حقوق برای مردان متأهل و یک سوم حقوق برای مردان مجرد) به صورت مستقیم از محل کار او کسر و به زن پرداخت شود. این روش، یکی از متداول ترین راه ها برای وصول مهریه از کارمندان است.

همچنین، اگر مردی فوت کند و اقساط مهریه او هنوز پرداخت نشده باشد، زن می تواند مهریه خود را از محل سهم الارث مرد از دارایی های او مطالبه کند. این حق نیز حتی پس از قسط بندی مهریه و فوت مرد، برای زن محفوظ است و ورثه مرد باید قبل از تقسیم ارث، بدهی مهریه را پرداخت کنند.

نقش حیاتی وکیل در فرآیند قسط بندی مهریه

پیچیدگی های حقوقی مربوط به مهریه و تقسیط آن، لزوم بهره گیری از مشاوره و همراهی یک وکیل متخصص خانواده را بیش از پیش آشکار می سازد. تجربه بسیاری از افراد نشان داده است که حضور وکیل می تواند به طور چشمگیری در موفقیت پرونده و حفظ حقوق طرفین مؤثر باشد.

چرا مشاوره و همراهی وکیل متخصص خانواده ضروری است؟

پرونده های مهریه، به خصوص زمانی که بحث اعسار و تقسیط مطرح می شود، شامل ظرافت های قانونی، رویه های قضایی مختلف و نیاز به ارائه مدارک و دفاعیات مستدل است. یک فرد عادی، حتی با مطالعه قوانین، نمی تواند به تمام ابعاد پرونده اشراف کامل داشته باشد. از سوی دیگر، احساسات و استرس ناشی از این مسائل می تواند قدرت تصمیم گیری منطقی را کاهش دهد.

وکیل متخصص خانواده، با دانش عمیق حقوقی و تجربه چندین ساله در پرونده های مشابه، می تواند بهترین راهکارها را به موکل خود ارائه دهد. او با آگاهی از جدیدترین قوانین و رویه های قضایی (مانند رأی وحدت رویه مربوط به حق حبس یا محدودیت ۱۱۰ سکه)، می تواند موکل خود را در مسیر صحیح هدایت کند و از اتلاف وقت، هزینه و بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

خدماتی که یک وکیل می تواند ارائه دهد

وکیل در فرآیند قسط بندی مهریه می تواند خدمات ارزشمندی را به شرح زیر ارائه دهد:

• تنظیم دادخواست: تنظیم دقیق و حقوقی دادخواست اعسار از پرداخت مهریه یا دادخواست مطالبه مهریه، از اولین و مهم ترین وظایف وکیل است. یک دادخواست کامل و بدون نقص، شانس موفقیت پرونده را افزایش می دهد.
• جمع آوری مدارک: وکیل می تواند در شناسایی و جمع آوری تمامی مدارک لازم برای اثبات اعسار (مانند فیش حقوقی، گردش حساب، مدارک شغلی، شهادت شهود) یا برای مطالبه مهریه، راهنمایی های لازم را ارائه کند.
• دفاع حقوقی: حضور وکیل در جلسات دادگاه و ارائه دفاعیات مستدل و قوی، در متقاعد کردن قاضی و حفظ حقوق موکل، نقش حیاتی دارد. وکیل با اشراف به قوانین، می تواند به سوالات قاضی پاسخ دهد و در برابر دفاعیات طرف مقابل، واکنش مناسب نشان دهد.
• پیگیری پرونده: فرآیند رسیدگی به پرونده های حقوقی ممکن است زمان بر باشد. وکیل با پیگیری مستمر پرونده در مراجع قضایی و اطمینان از انجام صحیح مراحل، از بروز تأخیرها و مشکلات اداری جلوگیری می کند.
• مشاوره تخصصی: وکیل می تواند در تمامی مراحل، از آغاز تا پایان پرونده، مشاوره های حقوقی تخصصی ارائه دهد و موکل را از تمامی ابعاد و پیامدهای تصمیمات آگاه سازد. این مشاوره ها شامل بررسی امکان توافق، تعیین بهترین استراتژی حقوقی و پیش بینی نتایج احتمالی است.

به طور خلاصه، درگیر شدن در پرونده های حقوقی خانواده بدون حضور یک وکیل مجرب، می تواند تجربه ای پرفشار و گاه زیان بار باشد. وکیل نه تنها بار سنگین مراحل قانونی را از دوش موکل برمی دارد، بلکه با دید حقوقی خود، بهترین راه حل ها را برای رسیدن به نتیجه مطلوب فراهم می آورد.

نتیجه گیری

مهریه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن، گاه به دلیل عدم تمکن مالی مرد، نیازمند سازوکار قانونی تقسیط است. فرآیند قسط بندی مهریه، اگرچه پیچیدگی های خاص خود را دارد، اما راهکاری موثر برای حل و فصل تعارضات مالی زوجین است که هم حقوق زن را تضمین می کند و هم از فشار مالی و عواقب حقوقی نامطلوب بر مرد می کاهد.

در این مسیر، از مطالبه مهریه توسط زن و ارائه دادخواست اعسار توسط مرد گرفته تا بررسی دقیق وضعیت مالی زوج، تعیین پیش قسط و اقساط متناسب با شرایط زندگی، و توجه به رویه های مختلف طلاق و مسائل حقوقی خاصی چون حق حبس و محدودیت ۱۱۰ سکه، همگی مراحل و نکاتی هستند که نیازمند آگاهی کامل و دقت فراوان می باشند. در هر گامی از این راه، تصمیمات گرفته شده می تواند تأثیرات بلندمدتی بر زندگی هر دو طرف داشته باشد.

بنابراین، ضروری است که هر دو طرف، با تکیه بر دانش حقوقی صحیح و در صورت لزوم، با همراهی یک وکیل متخصص خانواده، تمامی جوانب پرونده را به دقت بررسی کنند. این رویکرد هوشمندانه، نه تنها به حفظ حقوق افراد کمک می کند، بلکه از بروز مشکلات آتی و طولانی شدن فرآیندهای قضایی نیز جلوگیری به عمل می آورد. آگاهی، چراغ راهی است که در پیچ و خم های حقوقی، مسیر صحیح را نشان می دهد.