چرا رنگ جلد گذرنامه ها متفاوت است؟

تفاوت رنگ جلد گذرنامه ها در سراسر جهان تصادفی نیست و هر رنگی داستانی از هویت ملی، پیوندهای سیاسی، جغرافیایی و حتی باورهای فرهنگی و مذهبی یک کشور را روایت می کند. با وجود عدم وجود قانون بین المللی اجباری برای رنگ جلد، انتخاب ها اغلب بازتابی عمیق از پیشینه و جاه طلبی های یک ملت است که در چهار رنگ اصلی قرمز، آبی، سبز و مشکی نمود پیدا می کند. این سند هویتی، فراتر از یک ابزار عبور، گویای بخش هایی از داستان یک سرزمین و مردم آن است.

سفرنامه های زندگی، گاهی با جزئیاتی چنان کوچک آغاز می شوند که شاید به سادگی از کنارشان بگذریم. رنگ جلد یک گذرنامه نیز از همین دست جزئیات است. این تفاوت های ظاهری که در نگاه اول تنها یک انتخاب زیبایی شناختی به نظر می رسند، در واقع پرده از ملاحظات عمیق تری برمی دارند. هر یک از این رنگ ها، از قرمزهای تند گرفته تا آبی های آرام، سبزهای پررنگ و مشکی های جدی، رازهایی در دل خود دارند که به ندرت مورد توجه قرار می گیرند. در ادامه این مقاله، سفری خواهیم داشت به دنیای رنگین گذرنامه ها تا پرده از این رازها برداریم و درکی عمیق تر از معنای این انتخاب ها به دست آوریم.

گذرنامه چیست و چرا رنگ جلد آن اجباری نیست؟

گذرنامه سندی رسمی است که توسط دولت ها برای شهروندانشان صادر می شود و به عنوان یک مدرک شناسایی بین المللی عمل می کند. این سند به دارنده خود اجازه می دهد تا به خارج از کشور محل اقامت خود سفر کند و در عین حال، هویت و ملیت او را تأیید می کند. گذرنامه معمولاً شامل اطلاعات مهمی مانند نام کامل، تاریخ تولد، محل تولد، ملیت و عکس دارنده آن است. همچنین حاوی اطلاعات بیومتریک و ویژگی های امنیتی پیشرفته ای برای جلوگیری از جعل و سوءاستفاده است.

بسیاری از افراد تصور می کنند که شاید استانداردهای بین المللی سخت گیرانه ای برای رنگ جلد گذرنامه وجود دارد، اما این تصور حقیقت ندارد. در حالی که سازمان بین المللی هوانوردی کشوری (ICAO) استانداردهای سخت گیرانه ای برای ابعاد گذرنامه، چیدمان اطلاعات، ویژگی های امنیتی و فناوری های بیومتریک مانند تراشه های الکترونیکی تعیین کرده است، هیچ قانونی مبنی بر اجباری بودن رنگ خاصی برای جلد گذرنامه وجود ندارد. این استانداردها برای تضمین یکپارچگی و امنیت گذرنامه ها در سراسر جهان وضع شده اند تا امکان بررسی و شناسایی مسافران را در فرودگاه ها و گذرگاه های مرزی تسهیل کنند. اما انتخاب رنگ جلد، کاملاً در اختیار کشورهاست و هیچ تأثیری بر قدرت یا اعتبار گذرنامه در صحنه بین المللی ندارد.

عوامل اصلی موثر بر انتخاب رنگ جلد گذرنامه

انتخاب رنگ جلد گذرنامه، تصمیمی پیچیده است که تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می گیرد. این عوامل فراتر از یک انتخاب صرفاً زیبایی شناختی هستند و اغلب ریشه های عمیقی در تاریخ، فرهنگ، سیاست و حتی ملاحظات کاربردی یک ملت دارند. شناخت این دلایل به درک بهتر جهان و روابط بین الملل کمک می کند.

ملاحظات رسمی و کاربردی

نخستین و شاید ساده ترین دلیل برای محدود شدن انتخاب رنگ به چهار طیف اصلی (قرمز، آبی، سبز و مشکی)، ملاحظات کاربردی است. این رنگ ها، به خصوص طیف های تیره تر آن ها، جلوه ای رسمی تر و حرفه ای تر به سند می دهند. از طرفی، رنگ های تیره مقاومت بیشتری در برابر کثیفی و فرسودگی ناشی از استفاده مکرر نشان می دهند. این ویژگی باعث می شود گذرنامه، به عنوان سندی که قرار است سال ها مورد استفاده قرار گیرد، ظاهر خود را بهتر حفظ کند. تصور کنید یک گذرنامه با جلد زرد روشن یا صورتی. شاید جذاب باشد، اما قطعاً به اندازه یک گذرنامه مشکی یا آبی تیره، حس جدیت و دوام را منتقل نخواهد کرد.

هویت ملی و نمادگرایی

یکی از مهم ترین دلایل انتخاب رنگ جلد گذرنامه، ارتباط آن با هویت ملی و نمادهای یک کشور است. بسیاری از دولت ها ترجیح می دهند رنگ جلد گذرنامه خود را با رنگ های پرچم ملی یا دیگر نمادهای مهم کشورشان هماهنگ کنند. این کار به تقویت حس میهن پرستی و نمایش هویت ملی در عرصه بین المللی کمک می کند. به عنوان مثال، کشور سوئیس گذرنامه هایی با جلد قرمز دارد که به وضوح منعکس کننده رنگ غالب پرچم ملی آن است. این انتخاب، یکپارچگی بصری بین سند هویتی و نمادهای ملی را به ارمغان می آورد.

پیوندهای جغرافیایی و سیاسی

عضویت در اتحادیه ها و بلوک های منطقه ای یا سیاسی یکی دیگر از عوامل تعیین کننده است. برای حفظ یکپارچگی و نمایش همبستگی، کشورهای عضو یک اتحادیه ممکن است رنگ جلد گذرنامه خود را با دیگر اعضا هماهنگ کنند. این امر به ویژه در اتحادیه اروپا مشهود است که تقریباً تمامی کشورهای عضو آن از گذرنامه های قرمز استفاده می کنند. همچنین، گذشته تاریخی و نظام های حکومتی نیز در این انتخاب نقش دارند. برای مثال، بسیاری از کشورهایی که سابقه کمونیسم یا نظام های سوسیالیستی داشته اند، تمایل به استفاده از رنگ قرمز در گذرنامه های خود دارند. این انتخاب نه تنها نمادی از ایدئولوژی گذشته یا حال است، بلکه می تواند نشان دهنده پیوندهای تاریخی و سیاسی با کشورهای همفکر باشد.

اعتقادات فرهنگی و مذهبی

در برخی موارد، انتخاب رنگ جلد گذرنامه ریشه در اعتقادات فرهنگی و مذهبی یک کشور دارد. رنگ ها در فرهنگ ها و ادیان مختلف می توانند معانی نمادین عمیقی داشته باشند. به عنوان مثال، رنگ سبز در بسیاری از کشورهای اسلامی نمادی از دین اسلام و رنگی مبارک و محبوب است. این موضوع به دلیل جایگاه ویژه رنگ سبز در قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) است. بنابراین، کشورهایی با اکثریت جمعیت مسلمان ممکن است به دلیل این نمادگرایی مذهبی، رنگ سبز را برای جلد گذرنامه خود انتخاب کنند.

رازگشایی از رنگ ها: بررسی عمیق هر طیف

حال که با عوامل کلی موثر بر انتخاب رنگ جلد گذرنامه آشنا شدیم، زمان آن رسیده که به طور مفصل به بررسی هر یک از چهار رنگ اصلی بپردازیم و داستان های نهفته در پس هر طیف را کشف کنیم. هر رنگ، مجموعه ای از کشورها را نمایندگی می کند که دلایل خاص خود را برای انتخاب آن داشته اند.

گذرنامه های قرمز: رنگ جاه طلبی، اتحاد و گذشته ای پرشور

گذرنامه های قرمز، فراوان ترین رنگ در میان گذرنامه های جهان هستند و تخمین زده می شود که حدود ۶۶ کشور از این رنگ یا طیف های آن استفاده می کنند. این رنگ اغلب با قدرت، جاه طلبی و در برخی موارد، با پیوندهای سیاسی خاصی مرتبط است.

• اتحادیه اروپا: غالب کشورهای عضو اتحادیه اروپا، به استثنای کرواسی، از گذرنامه های قرمز یا شرابی (بورگوندی) استفاده می کنند. این انتخاب نمادی از اتحاد و همبستگی میان اعضای این بلوک قدرتمند اقتصادی و سیاسی است. کشورهایی که متقاضی عضویت در اتحادیه اروپا هستند نیز معمولاً برای نمایش تمایل و آمادگی خود، رنگ گذرنامه خود را به قرمز تغییر می دهند. مثال های بارز شامل آلمان، فرانسه، ایتالیا، و پیش از برگزیت، بریتانیا می شود. کشورهایی مانند ترکیه، آلبانی و مقدونیه شمالی نیز با امید به پیوستن به این اتحادیه، رنگ گذرنامه های خود را به قرمز تغییر داده اند.
• میراث کمونیستی: بسیاری از کشورهایی که سابقه حکومت کمونیستی یا نظام های سوسیالیستی داشته اند، گذرنامه های قرمز رنگ دارند. این رنگ به طور تاریخی با ایدئولوژی کمونیسم و انقلاب های سوسیالیستی مرتبط بوده است. کشورهایی مانند چین، روسیه، اسلوونی، صربستان، رومانی، لهستان و گرجستان نمونه های بارزی از این دسته هستند. انتخاب این رنگ می تواند بازتابی از گذشته تاریخی، نظام سیاسی فعلی یا حتی پیوندهای ایدئولوژیک باشد.
• بلوک های اقتصادی/سیاسی دیگر: برخی اعضای گروه آندین در آمریکای جنوبی، مانند پرو، اکوادور و کلمبیا نیز از گذرنامه های قرمز استفاده می کنند که نشان دهنده همبستگی در این بلوک تجاری است.

گذرنامه های آبی: نماد جهان جدید، تجارت و اقیانوس ها

گذرنامه های آبی، پس از قرمز، دومین رنگ پرکاربرد در جهان محسوب می شوند و حدود ۸۲ کشور از این طیف رنگی استفاده می کنند. این رنگ اغلب با جهان جدید، آزادی، تجارت و ااقیانوس ها تداعی می شود و در بسیاری از کشورهای قاره آمریکا رواج دارد.

• قاره آمریکا: بسیاری از کشورهای جهان جدید در آمریکای شمالی، جنوبی و حوزه کارائیب گذرنامه های آبی رنگ دارند. ایالات متحده آمریکا، کانادا، برزیل، آرژانتین، اروگوئه، و پاراگوئه از جمله این کشورها هستند. این انتخاب می تواند نمادی از ارتباط با دریاها و اقیانوس ها، یا به عنوان بازتابی از ایده های آزادی و استقلال باشد که با تاریخ این قاره پیوند خورده است.
• اتحادیه مرکوسور: کشورهای عضو اتحادیه مرکوسور (Mercosur)، یک بلوک تجاری مهم در آمریکای جنوبی، از گذرنامه های آبی استفاده می کنند. این امر به منظور تقویت هویت منطقه ای و تسهیل تردد میان کشورهای عضو است.
• استرالیا: کشوری در قاره اقیانوسیه با اقیانوس های اطراف که از رنگ آبی برای گذرنامه خود استفاده می کند.

رنگ جلد گذرنامه، فراتر از یک انتخاب سلیقه ای، می تواند بازتابی از هویت ملی، پیوندهای سیاسی و فرهنگی یک کشور باشد.

گذرنامه های سبز: رنگ مذهب، طبیعت و جامعه

گذرنامه های سبز، کمتر از قرمز و آبی رایج هستند و حدود ۴۴ کشور در جهان از این رنگ یا طیف های آن استفاده می کنند. انتخاب این رنگ اغلب ریشه های عمیقی در اعتقادات مذهبی یا پیوندهای جغرافیایی و منطقه ای دارد.

• کشورهای اسلامی: رنگ سبز در بسیاری از فرهنگ های اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به عنوان رنگ مقدس و نمادین در اسلام شناخته می شود. این رنگ نمادی از بهشت، رستگاری، طبیعت و صلح است و گفته می شود رنگ مورد علاقه حضرت محمد (ص) بوده است. به همین دلیل، بسیاری از کشورهای اسلامی مانند عربستان سعودی، مراکش، پاکستان، ایران، مصر و اردن از گذرنامه های سبز رنگ استفاده می کنند.
• کشورهای آفریقایی: برخی از کشورهای آفریقایی، به ویژه اعضای جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (ECOWAS)، از گذرنامه های سبز استفاده می کنند. این انتخاب ممکن است برای نمایش همبستگی منطقه ای یا بازتابی از منابع طبیعی غنی و سرسبزی قاره آفریقا باشد. نیجریه، سنگال، ساحل عاج و بورکینافاسو از جمله این کشورها هستند.

گذرنامه های مشکی: نماد اقتدار، جدیت و کارایی

گذرنامه های مشکی، نادرترین رنگ در میان گذرنامه های جهان هستند و تنها حدود ۷ کشور از این رنگ استفاده می کنند. این انتخاب اغلب دلایل کاربردی و نمادین دارد و حس اقتدار، جدیت و کارایی را منتقل می کند.

• کاربردی بودن: رنگ مشکی به دلیل ماهیت تیره اش، کمتر کثیفی و فرسودگی را نشان می دهد و ظاهری بسیار رسمی و شیک دارد. این ویژگی های کاربردی آن را برای سندی که به طور مداوم مورد استفاده قرار می گیرد، مناسب می سازد.
• رنگ ملی/پرچم: در برخی موارد، رنگ مشکی بخشی از پرچم ملی یا نمادهای فرهنگی یک کشور است. به عنوان مثال، نیوزلند که رنگ مشکی به عنوان یکی از رنگ های ملی و نمادهای ورزشی آن شناخته می شود، گذرنامه های مشکی دارد.
• دیگر کشورها: ترینیداد و توباگو، آنگولا، بوتسوانا، زامبیا، تاجیکستان، مالاوی، کنگو و فلسطین نیز از جمله کشورهایی هستند که گذرنامه های مشکی رنگ دارند. این انتخاب می تواند به دلایل مختلفی از جمله میراث تاریخی، نمادگرایی فرهنگی یا صرفاً ترجیحات رسمی انجام شده باشد.

آیا رنگ جلد گذرنامه قابل تغییر است؟ (نگاهی به پویایی هویت ملی)

با تمام دلایل و نمادهایی که پشت انتخاب رنگ جلد گذرنامه نهفته است، این نکته را باید در نظر داشت که دولت ها اختیار کامل در تغییر رنگ گذرنامه های خود را دارند. هیچ قانون یا پروتکل بین المللی وجود ندارد که یک کشور را ملزم به حفظ رنگ خاصی کند. این انعطاف پذیری به کشورها اجازه می دهد تا در واکنش به تغییرات سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی، هویت بصری سند ملی خود را نیز تغییر دهند.

یکی از مثال های برجسته در این زمینه، بریتانیا است. بریتانیا سال ها گذرنامه های آبی رنگ داشت که به پاسپورت قدیمی بریتانیا مشهور بود. اما پس از پیوستن به اتحادیه اروپا در سال ۱۹۷۳، به منظور همگام سازی با دیگر کشورهای عضو، رنگ گذرنامه های خود را به شرابی (قرمز تیره) تغییر داد. این تغییر، نمادی از همبستگی و یکپارچگی با بلوک اروپایی بود. اما پس از رأی به خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت)، بریتانیا بار دیگر تصمیم گرفت به ریشه خود بازگردد و از سال ۲۰۲۰، گذرنامه های جدید خود را مجدداً با جلد آبی تیره منتشر کرد. این اقدام، نمادی قدرتمند از بازپس گیری هویت ملی مستقل و قطع پیوندهای بصری با اتحادیه اروپا بود.

دلایل احتمالی دیگری نیز برای تغییر رنگ گذرنامه وجود دارد. یک دولت جدید ممکن است بخواهد با تغییر رنگ گذرنامه، نمادی از آغاز یک دوره جدید سیاسی یا اجتماعی را نشان دهد. تغییر در نمادهای ملی یا حتی تمایل به برجسته سازی یک ویژگی خاص از فرهنگ یا تاریخ یک کشور نیز می تواند منجر به این تصمیم شود. این پویایی در انتخاب رنگ جلد گذرنامه، نشان دهنده این است که گذرنامه تنها یک سند خشک و رسمی نیست، بلکه بازتاب زنده ای از تحولات و داستان های یک ملت است.

انتخاب رنگ گذرنامه می تواند بازتابی از هویت ملی، پیوندهای سیاسی و فرهنگی یک کشور باشد.

همچنین، لازم به ذکر است که جزئیات و استانداردهای فنی تولید گذرنامه بسیار دقیق و سختگیرانه هستند. از نوع کاغذ و جوهر گرفته تا ویژگی های امنیتی و قابلیت خواندن اطلاعات توسط دستگاه ها در شرایط مختلف دمایی و رطوبتی، همه و همه تحت نظارت بین المللی قرار دارند. این سختگیری ها برای تضمین اعتبار و امنیت گذرنامه به عنوان یک سند بین المللی حیاتی است و اینجاست که اهمیت استانداردها خود را نشان می دهد، نه در انتخاب رنگ جلد.

نتیجه گیری: فراتر از یک رنگ، بازتابی از یک ملت

در پایان این سفر به دنیای رنگین گذرنامه ها، روشن شد که انتخاب رنگ جلد این سند هویتی، پدیده ای فراتر از یک تصمیم تصادفی یا سلیقه ای است. هر رنگ، با خود داستانی از هویت ملی، پیوندهای تاریخی و سیاسی، ملاحظات جغرافیایی و حتی اعتقادات فرهنگی و مذهبی یک کشور را روایت می کند. از قرمزی که نماد جاه طلبی های اتحادیه ها یا میراث های کمونیستی است، تا آبی که بیانگر جهان جدید و پیوندهای اقیانوسی است. از سبزی که ریشه های عمیق در فرهنگ های اسلامی دارد، تا مشکی که اقتدار و کارایی را به نمایش می گذارد.

با اینکه هیچ قانون بین المللی، رنگ جلد گذرنامه را اجباری نمی کند، اما پشت هر انتخاب، لایه هایی از معنا و نمادگرایی پنهان است که بازتابی از آمال، تاریخ و موقعیت یک ملت در صحنه جهانی است. این رنگ ها، بیش از آنکه صرفاً پوششی برای یک کتابچه باشند، نمادهایی زنده از ارتباطات بین المللی و گوناگونی فرهنگی جهان ما هستند. بنابراین، دفعه بعد که گذرنامه ای با جلد قرمز، آبی، سبز یا مشکی در دست گرفتید، به یاد داشته باشید که در حال تماشای بخشی از داستان و هویت یک ملت هستید که در دستان شما قرار دارد.