سیاست ورزی برره ای! – کاماکس

کاش قانون انتخابات اصلاح شود: نامزدی نمایندگی مجلس و ریاست جمهوری عمدتا از طریق احزاب باشد و منفردین نتوانند خیلی وارد رقابت شوند. انتخابات پرشورتر و معنادارتر می شود. برنامه ها رای می آورد، نه وعده و پول پاشی. دیوار حاشا بلند نیست و حزب نمی تواند عملکرد گذشته خود را منکر شود. زد و بندهای داخل مجلس هم به حداقل می رسد چون انضباط حزبی بر فراکسیون ها حاکم است.

در باره تحزب در ایران نکات زیر قابل توجه است:

1– حزب، انضباط، تعهد، سلسله مراتب، شفافیت، پاسخگویی و مسیولیت می آورد. حتی با وجود امکان عوامفریبی و پوپولیسم اما نسبت به بزن-در رویی های ممکن برای اشخاص حقیقی، محدودیت های فراوان دارد. ولی طبعا حاکمان و فعالانی که ژله ای بودن را می پسندند و از قِبَل آن نفع می برند اجازه نمی دهند احزاب واقعی شکل بگیرند.

2– در تعداد حزب هم دچار ابتذال ایم. مطابق آمار وزارت کشور صدها حزب داریم! در تعریف وطنی، دارندگان مجوز از کمیسیون ماده 10 قانون احزاب را مساوی حزب می دانیم! آمریکا و انگلستان و فرانسه و هند و مصر و ترکیه مگر چند حزب دارند؟ این سیطره کمیّت و شهوت بی انتها به عددسازی و دستاوردسازی در تعداد ناشر کتاب و تعداد شرکت دانش بنیان و تعداد مقاله علمی خودارجاع و بی ارجاع و خیلی چیزهای دیگرمان هم هست!

3– نسبت دادن شکل نگیری احزاب فراگیر به روحیه مردم ایران درست نیست چرا که پیشتر احزاب فراگیر با عمر نسبتا طولانی وجود داشته اند.

4– حزب فقط با اسم و کادر رهبری و مرامنامه، حزب نمی شود. کادرسازی، قدرت خواهی(مبارزه انتخاباتی)، گفتمان سازی، نفوذ در لایه ها و قشرها، شبکه سازی و قدرت بسیج گری از ویژگی های رکنی آن است که بدون آنها حتی با وجود اسم و دفتر و دستک و بیانیه نویسی مسلسلی، حزب واقعی نمی شود. از این جهت، فرقه ها را هم شاید با تسامح بتوان حزب دانست چون عمدتا این ویژگی ها را در کنار ویژگی کانونی خود (شیدا پروری ومسخ کنندگی) دارند. مانوی ها و اصحاب اَلَموت از آن شمارند.
در میان احزاب تاریخ معاصر، حزب توده و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) تا قبل از فاز نظامی(1360) را می توان احزاب موفق دانست. در این میان حزب توده که توانست در یک جامعه بشدت مذهبی، نضج بگیرد و چند دهه بماند و در اقشار ریشه بدواند و حتی سازمان افسران خود را در ارتش آنچنانی شکل بدهد کارستان کرده است. بقیه احزاب و از جمله سازمان مجاهدین خلق، عمری کوتاه داشته اند و حتی به فرض توفیقات مقطعی در این عداد نیستند.
حزب جمهوری اسلامی و سازمان مجاهدین انقلاب هم قابل اعتنایند اما ستاره هر دو با دو دستگی داخلی رو به افول گذاشت و مثل بسیاری از کارهای پرانگیزه جوانمرگ شدند.
جمعیت موتلفه هیات های مذهبی و انجمن حجتیه نیز عملا کارکرد حزبی و نسبتا موفق داشته اند که اولی پس از انقلاب اسلامی، رسما لباس حزب هم پوشید و دومی ترجیح داد در سایه ادعای سیاست گریزی و با همه تضییقات و تنگناها کادر پروری و گفتمان سازی را ادامه دهد.

5– سیاستگذاری و حزب مثل بازی مرغ و تخم مرغ است. این دور را می توان با سیاستگذاری درست کرد یعنی اگر واقعا به تحزب اعتقاد داریم و دنبال برنامه و انضباط و دیسیپلین (شخصی و جمعی) و شفافیت و پاسخگویی هستیم مقررات را اصلاح کنیم و بعضی ورودی ها را فقط از طریق احزاب، پذیرا باشیم. خود به خود احزاب واقعی شکل می گیرند و نیازی به یارانه و کاتالیزور یا احزاب دولت ساخته نیست.
ضمنا احزاب روی کاغذ و فاقد حداقل ها و عملا غیرفعال اجازه ورود به بعضی مدارج را نداشته باشند. اینجا تعریف شاخص اهمیت می یابد که البته خود مردم و اقبال شان بهترین و کافی ترین شاخص است.

6– رنکینگ احزاب به سهولت انجام می گیرد. حزبی که وقتی فراخوان تجمع می دهد هزاران نفر حاضر می شوند (بدون کترینگ و اتوبوس بیت المال و کارت هدیه و شومن و کنسرت جانبی و قرعه کشی برای جایزه در انتهای مراسم)، حزبی که دفتر و آدرس و تابلو در مراکز استانها و شهرستان ها دارد (به شرطی که امنیتش هم تضمین باشد)، حزبی که حساب مشخص بانکی داشته باشد و تمام ورودی ها و خروجی هایش قابل حسابرسی (و بلکه انتشار) باشد، حزبی که ارگان رسمی رسانه ای داشته باشد قاعدتا با حزب نمایی که حتی مزدوران سایبری اش نام دقیق آن را نمی دانند متفاوت است.

7– بازی تحزب، قواعد خودش را دارد و نمی شود با مدل شطرنج برره انجام بگیرد. اصولا استاندارد دوگانه، مضحک و البته مایوس کننده است. ما در بیسوادی و بی اطلاعی کامل فقط یاد گرفته ایم به لیبرالیسم یا سوسیالیسم و سایر ایسم ها فحش بدهیم. قاعدتا در فحاشی و برجستگی رگ گردن، جایی برای اخذ (و لااقل درک) نکات مثبت آنان نیست.

آیا قوانین ضد تراست و موضوع تضاد منافع و مالیات گیری های هنگفت از داراها و مبارزه با پولشویی و محدودیت کمک به کمپین های انتخاباتی و نظارت دقیق بر منابع تبلیغات انتخاباتی را همان لیبرال ها نگذاشته اند؟
در انتخابات اخیر خودمان، هزینه ها از کجا آمد؟ چرا رسانه های غیر بخش خصوصی به اسم اطلاع رسانی، رفتار سوگیرانه داشتند؟ (به سیاق دوره های گذشته) مگر منع قانونی ندارند؟ آیا مطمینیم نیروهای مسلح به شکل سازمانی یا پرسنل این نیروها بصورت آتش به اختیار هیچ مداخله ای نداشته اند؟ (بماند که اصولا آتش به اختیار در امر سیاسی برای نیروهای نظامی و امنیتی معنا ندارد) یا اگر در دوره های گذشته داشته اند سابقه دادگاه و علنی شدن مجازات ها را در ذهن داریم؟ قانون بلندبالای انتخابات را که چند ماه پیش و خیلی عجولانه (و حتی با تخلف) تصویب شد را خوانده اید؟ طبق معمول، نکات مثبتش اجرا نشد؛ از جمله شفافیت هزینه های انتخاباتی و منابع ورودی.

8– یک فعال سیاسی در نظام حزبی نمی تواند همزمان در دو جا پخت و پز کند چون پروژکتورها روشن است! آیا فعالان سیاسی و طراحان و پدرخوانده های وطنی به این قاعده اولیه تن می دهند؟! نمی دهند چون فقط زیست در فضای غبارآلود و مبهم و فرافکنی و گردن نگیری را یاد گرفته اند. بله می شود از یک اردوگاه، خداحافظی کرد و به اردوی دیگر پیوست (مثلا چرچیل در دهه های اول سیاست ورزی خود چنین کرده) ولی نمی شود همزمان منافقانه و فرصت طلبانه در دو جا کارت زد. کسانی را می شناسم که همزمان به ستاد 4-3 رقیب ریاست جمهوری رفت و آمد داشتند و خود را سینه چاک نشان می دادند تا در صورت پیروزی هر یک، بی نصیب نمانند. این کار جواب داد و وزیر شدند! این شامورتی در نظام حزبی قفل است.

9– در نظام حزبی، یک نماینده مجلس اساسا نمی تواند با وزیرِ در آستانه ی استیضاح معامله کند و به زعم خود برای جاپانگذاری، سکه و اسکناس دلار و چند سهمیه هیات مدیره شرکت های تحت امر وزیر را بگیرد. این فرض از بیخ حل شده. خود حزب از ترس آبرویش اولین جایی است که با این نماینده برخورد می کند. رسانه های آزاد و سوت زنی و دادگستری مستقل و نظارت تقریبا بدون سوراخ و رصد بدون تبعیض درآمدها هم که سر جای خود. امثال جان بولتون که با هزار ترفند ظاهرا قانونی، در دوره مثلا خانه نشینی خود حقوق بگیر سازمان مجاهدین خلق بودند خیلی زود رسوا و تحت فشار افکار عمومی حذف می شوند.(البته حذف او دلایل دیگری هم داشت)

10– در نظام حزبی نمی شود گِرد حرف زد. شعارهای انتخاباتی خودمان را ببینید. همه مدافع آزادی و عدالت و رفاه و گشایش و توسعه و پیشرفت و اعتدال و جوانان و حقوق زنان و دیپلماسی و سفره محرومان و ساده زیستی و فسادستیزی و شفافیت اند. اگر نام ها را از پوسترها حذف کنیم نمی توانیم تشخیص دهیم این برنامه ها متعلق به کیست.
کشورهایی که سابقه تمرین تحزب دارند اما چنین نیستند. همه می دانند که کدام حزب رسما در برنامه های خود آزادی سقط جنین و ازدواج همجنسگرایان را مطرح می کند و دیگری بر ارزش های خانواده و سویه های ملی گرایانه تاکید دارد. همه می دانند اگر حزب کارگر در انگلستان یا دمکرات در آمریکا یا سوسیالیست ها در فرانسه پیروز شود یعنی قرار است مالیات گیری از دهک 9 و 10 به نفع دهک های پایین درآمدی افرایش یابد، دولت رفاه قدرت گیرد و در قوانین مهاجرتی، احتمالا سهل گیری شود.
در آنجا نمی توان با وعده اینترنت رایگان، رای گرفت و فردایش اینترنت را فیلتر کرد. بازی «کی بود، کی بود، من نبودم» اصولا جواب نمی دهد. احزاب در آنجا مثل رستوران های بین راهی نیستند که بتوانند قید مشتری مداری را بزنند. این رستوران ها یکبار مصرف اند و نگران دوباره دیدن مشتری خود نیستند و لذا می توانند هر بنجلی را به خورد ملت بدهند. احزاب واقعی می دانند اگر این بار خُلف وعده کنند یا ناکارآمد باشند یا بهانه برای قصورشان بتراشند تاوان آن را چهار سال بعد می دهند و مشتری شان سر از دکان رقیب در می آورد. اما اینجا درست مثل رستوران های بین راهی به سهولت می توان تابلو را عوض کرد و حتی مسافر کثیرالسفر را هر بار فریب داد که من یکی دیگرم!

11– تعداد رایی که قرار است فردا پارلمان به یک لایحه مهم (مثلا افزایش مالیات یا پیوستن به ایتلاف نظامی علیه عراق یا استیضاح دولت) بدهد با خطای کمتر از 10 درصد قابل پیش بینی است چرا که احزاب اجازه نمی دهند کسی با نردبان آنها بالا بیاید و سپس معلق بازی های خود را در بیاورد. انضباط حزبی حاکم است. اما در اینجا «طرح» شفافیت آرا توسط خود نمایندگان و با دویست امضا تقدیم می شود و فردایش در رای گیری کلیات، نصفش آب می رود!

12– رییس و اعضای دولت، نمایندگان مجلس و شهردارها می توانند و بلکه عملا مجبورند برکشیده ی حزب باشند؛ متقابلا پادشاه و منسوبان و منصوبان او(در صورت وجود)، قضات(و شاید کل سیستم قضایی)، ارتش، پلیس، نیروهای امنیتی و دادگاه عالی و مشابه آن -که نقش تفسیر قانون اساسی و یا نظارت عالیه انتخاباتی را دارد- نمی توانند عضو یک حزب باشند؛ حتی نمی توانند علنا هواداری کنند و مثلا در میتینگ ها آفتابی شوند. تعارف ندارند و بلافاصله آبروی فرد و آن حزب را می بَرند چون می دانند قوام مُلک به این مشاغل بستگی دارد و اینها نباید بازیچه سیاست ورزان باشند.(البته اعضای دادگاه عالی فدرال در آمریکا ظاهرا می توانند هوادار یک حزب باشند اما بازیچه نشدن آنان را با تکنیک دیگری، علاوه بر رفتار و اخلاق حرفه ای تضمین کرده اند. آنان مادام العمرند؛ یعنی هر حزب به محض قدرت گیری نمی تواند اعضای ناهمسو و بد قِلق را با دوستان و فامیل خود جایگزین سازد بلکه باید دعا کند زودتر بمیرند تا بتواند حامی پروری و بلکه حامی سازی کند) اما در کشور ما تعدادی از اعضای وقت شورای نگهبان در پوشش انتخاب اصلح و وظیفه شرعی رسما از یک نامزد ریاست جمهوری دفاع کردند و فرماندهان نظامی بیانیه سیاسی خطاب به رییس دولت صادر کردند و نه تنها آب از آب تکان نخورد بلکه همگان فهمیدند کتْ تن کیست و قواعد بازی چیست.

13– در صورت استقرار نظام حزبی، رژیم ریاستی را هم می شود به رژیم پارلمانی تغییر داد. یعنی رییس دولت را پارلمان تعیین کند و این فاصله موجود دو ساله که با همه مزایای احتمالی اش اما معمولا کشمکش بین دولت و مجلس است از بین می رود.

آیا پرده نشینان و پدرسالاران و گِردکاران و گردن نگیران حاضرند تحزب را بپذیرند؟ و آیا همت فعالان سیاسی و دانشگاهیان و رسانه گران می تواند سد چند دهه ای را بشکند؟

*منتشر شده در پایگاه خبری الف: https://www.alef.ir/news/4021211078.html