۱۶ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری کاماکس، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۶ شهریور برابر ۶ سپتامبر را ورق می‌زنیم.

***

انسولین بااستفاده از مهندسی ژنتیک

۶ سپتامبر ۱۹۷۸ میلادی برابر با ۱۶ شهریور ۱۳۵۷ خورشیدی، دانشمندان آمریکایی تولید انسولین نوع انسانی را ازطریق سویه‌ای از باکتری ای-کولی اعلام کردند که پس از ماه‌ها استفاده خلاقانه از شیوه‌های پیوند ژن، مهندسی ژنتیکی شده بود. این کار، تلاشی مشترک با همکاری تیم‌های تحقیقاتی در کالیفرنیا در شرکت بیوشیمی Genentech Inc، سانفرانسیسکو و مرکز ملی پزشکی شهر هوپ در لس‌آنجلس بود. تولید انسولین در بدن طبیعی در سلول‌های پانکراس انجام می‌شود که توسط ژن‌های خاصی (بخش‌هایی از DNA) برنامه‌ریزی شده‌اند. دانشمندان نسخه‌هایی از این ژن‌ها را سنتز کردند و آنها را در یک سویه آزمایشگاهی ضعیف‌شده از میکروب روده اشریشیا کلی قرار دادند. سال ۱۹۸۲، انسولین اولین داروی DNA نوترکیب بود که به بازار عرضه شد.

مترجم ابوعلی سینا

۶ سپتامبر ۱۳۱۱ میلادی برابر با ۱۶ شهریور ۶۹۰ خورشیدی، آرنالدوس دو ویلا نووآ، پزشک و کیمیاگر اسپانیایی درگذشت. ویلا نووآ که مردی ثروتمند بود سفرهای زیادی انجام داد و توانست به زبان‌های عربی و یونانی تسلط یابد. بنابراین او اطلاعاتی را از متون پزشکی دانشمندان عصر طلایی علم‌وفناوری اسلامی درباره مورد قلب، داروها و رژیم‌های بهداشتی به اروپا منتقل کرد و همچنین آموزه‌های پزشکی جالینوس و ابن‌سینا را ترجمه و در اروپا منتشر کرد. اگرچه او کیمیاگری را فن مشروعی نمی‌دانست، اما به آن علاقه داشت و در این‌باره می‌نوشت. در شیمی کاربردی او اولین کسی بود که مشاهده کرد سوزاندن چوب در تهویه محدود بخارهای سمی تولید می‌کند. اکنون می‌دانیم به‌دلیل تولید مونوکسیدکربن است.

جان دالتون

۶ سپتامبر ۱۷۶۶ میلادی برابر با ۱۶ شهریور ۱۱۴۵ خورشیدی، جان دالتون، شیمی‌دان، فیزیک‌دان، هواشناس و معلم انگلیسی به‌دنیا آمد. دالتون از بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی ماده توانست در سال ۱۸۰۳ یک نظریه اتمی استنباط کند که به موجب آن اتم‌های یک عنصر باهم یکسان، اما با اتم‌های هر عنصر دیگر متفاوت هستند. او در سال۱۸۰۴  قانون نسبت‌های چندگانه خود را بیان کرد که به موجب آن نسبت وزن واکنش دهنده‌ها را به نسبت عناصر موجود در ترکیبات مرتبط می‌کند. او وزن اتمی هیدروژن را برابر با یک قرار داد و جدولی از وزن اتمی برای عناصر دیگر تهیه کرد. دالتون اولین کسی بود که تغییر دمای هوا را تحت فشار اندازه‌گیری کرد و در سال ۱۸۰۱ پیشنهاد کرد که همه گازها را می‌توان با فشار بالا و دمای پایین مایع کرد. دالتون متوجه شد که شفق قطبی پدیده‌ای الکتریکی است.

ادوارد اپلتون

۶ سپتامبر ۱۸۹۲ میلادی برابر با ۱۶ شهریور ۱۲۷۱ خورشیدی، سِر ادوارد ویکتور اپلتون، فیزیکدان انگلیسی به‌دنیا آمد. اپلتون در سال ۱۹۴۷ جایزه نوبل فیزیک را برای کشف لایه اپلتون در یونوسفر (یون‌کره) دریافت کرد. از سال ۱۹۱۹، او خود را وقف مسائل علمی در فیزیک جوی کرد و عمدتاً از شیو‌ه‌های رادیویی استفاده کرد. او وجود یونوسفر را ثابت کرد و لایه‌ای را در ۶۰ مایلی سطح زمین یافت که امواج رادیویی را منعکس می‌کرد. سال ۱۹۲۶، او لایه دیگری را در ارتفاع ۱۵۰ مایلی از سطح زمین، بالاتر از لایه هوی‌ساید یافت که از نظر الکتریکی قوی‌تر، و قادر به بازتاب امواج کوتاه دور زمین بود. این لایه اپلتون یک بازتاب‌کننده قابل اعتماد امواج رادیویی است و در ارتباطات، مفیدتر از سایر لایه‌های یونوسفر است که بسته به دما و زمان روز امواج رادیویی را به‌صورت پراکنده بازتابش می‌کنند.