سو سابقه شامل چه مواردی می شود؟

سوء پیشینه کیفری به محکومیت های قطعی در جرائم عمدی اشاره دارد که بر اساس ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی برای مدتی مشخص می شوند. این مفهوم که در زندگی افراد، به ویژه در موقعیت های شغلی یا اجتماعی، می تواند تأثیرگذار باشد، اغلب با ابهامات و نگرانی هایی همراه است.

تصور کنید برای شغلی که همیشه آرزویش را داشتید، دعوت به مصاحبه شده اید. در طول مصاحبه، همه چیز به خوبی پیش می رود تا اینکه بحث به گواهی عدم سوء پیشینه می رسد و نگرانی هایی در ذهن فرد شکل می گیرد. این دغدغه که آیا اتفاقی در گذشته می تواند بر آینده شغلی یا اجتماعی او تأثیر بگذارد، کاملاً طبیعی است. بسیاری از افراد به اشتباه گمان می کنند هر نوع تخلف یا جرمی، حتی کوچک ترین آن ها، در پرونده قضایی فرد به عنوان سوء پیشینه ثبت می شود و تا پایان عمر همراه او خواهد بود. در حالی که این باور همیشه درست نیست. درک دقیق مفهوم سوء پیشینه کیفری، تفاوت آن با سابقه کیفری و شناخت جرائمی که واقعاً منجر به ثبت آن می شوند، می تواند آرامش خاطر زیادی را برای افراد به ارمغان آورد و به آن ها کمک کند تا با آگاهی بیشتری تصمیم بگیرند. در ادامه این مقاله، با جزئیات کامل به بررسی این موضوع می پردازیم و ابهامات رایج را برطرف خواهیم کرد.

سوء پیشینه کیفری چیست؟ (تعریف جامع و تفاوت ها)

مفهوم سوء پیشینه کیفری یکی از مهم ترین اصطلاحات حقوقی است که در زندگی بسیاری از افراد تأثیرات قابل توجهی دارد. برای درک صحیح این مفهوم، باید آن را از سابقه کیفری متمایز کرد و مبنای قانونی آن را شناخت.

تعریف حقوقی و ساده سوء پیشینه کیفری

سوء پیشینه کیفری زمانی شکل می گیرد که فردی در پی ارتکاب جرم عمدی، با حکم قطعی دادگاه، به یکی از مجازات های مندرج در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی محکوم شود. نکته کلیدی در اینجا «مجازات های تبعی» است. مجازات های تبعی، بدون نیاز به تصریح در حکم دادگاه، به طور خودکار و به تبع محکومیت اصلی، فرد را برای مدت زمان مشخصی از برخی حقوق اجتماعی محروم می کنند. این محرومیت ها شامل مواردی مانند حق کاندیداتوری در انتخابات، عضویت در هیئت مدیره شرکت ها، و استخدام در برخی مشاغل دولتی می شود.

آنچه در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس می شود، همین محکومیت های تبعی هستند. به عبارت دیگر، گواهی عدم سوء پیشینه فقط جرائمی را نشان می دهد که منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی شده اند و در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی به آن ها اشاره شده است.

تفاوت سوء پیشینه کیفری با سابقه کیفری (سجل کیفری)

در ادبیات حقوقی و حتی گفتار روزمره، گاهی اصطلاح «سوء پیشینه کیفری» و «سابقه کیفری» به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما این دو دارای تفاوت های مهمی هستند:

• سابقه کیفری (سجل کیفری): این اصطلاح جامع تر است و به تمامی محکومیت های قطعی یک فرد، اعم از جرائم عمدی و غیرعمدی، و حتی جرائمی که منجر به مجازات تبعی نمی شوند، اشاره دارد. سجل کیفری مانند یک شناسنامه قضایی برای فرد است که تمام محکومیت های او در آن ثبت می شود. این سوابق برای مراجع قضایی و امنیتی قابل دسترسی هستند و عموماً پاک نمی شوند.
• سوء پیشینه کیفری: همان طور که پیش تر گفته شد، سوء پیشینه تنها شامل آن دسته از محکومیت های قطعی در جرائم عمدی است که طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی می شوند و در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس می گردند. تفاوت اصلی اینجاست که سوء پیشینه پس از گذشت مدت زمان مشخصی (که در ماده ۲۵ ذکر شده است) از گواهی عدم سوء پیشینه فرد پاک می شود، در حالی که سابقه کیفری در سجل فرد باقی می ماند.

این تفاوت برای عموم مردم بسیار حیاتی است؛ زیرا در بسیاری از موارد (مانند استخدام)، آنچه از فرد درخواست می شود، گواهی عدم سوء پیشینه است و نه دسترسی به سجل کیفری او.

مبنای قانونی سوء پیشینه: ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی

محور اصلی برای تعیین اینکه کدام جرائم موجب سوء پیشینه کیفری می شوند و مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی چقدر است، ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی است. این ماده به طور صریح مجازات هایی را تعیین می کند که محکومیت قطعی به آن ها، فرد را از برخی حقوق اجتماعی محروم می سازد. شناخت این ماده و بندهای آن برای هر کسی که به این موضوع علاقه مند است یا با آن سروکار دارد، ضروری است. این ماده به وضوح مجازات هایی را تعریف می کند که به «مجازات های تبعی» منجر شده و سوء پیشینه کیفری را تشکیل می دهند.

محکومیت قطعی کیفری در جرائم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده، محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی، محروم می کند.

جرائمی که موجب سوء پیشینه کیفری می شوند (بر اساس ماده ۲۵ ق.م.ا.)

همان طور که گفته شد، همه جرائم منجر به سوء پیشینه کیفری نمی شوند. ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مصادیق جرائم عمدی را که محکومیت قطعی به آن ها، سبب مجازات های تبعی و در نتیجه، ثبت سوء پیشینه می گردد، به دقت تعیین کرده است. این مجازات ها و مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی، در سه بند اصلی تقسیم بندی شده اند:

بند الف: محکومیت های با ۷ سال محرومیت

این بند شامل جدی ترین جرائم و مجازات ها می شود که فرد را برای هفت سال از حقوق اجتماعی محروم می کند:

• مجازات های سالب حیات: اعدام، قصاص نفس.
• حبس ابد: این محرومیت از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی محاسبه می شود.

مثال های عینی از جرائم مربوطه شامل قتل عمد، حمل و قاچاق عمده مواد مخدر که منجر به حکم اعدام یا حبس ابد شده باشد، تجاوز به عنف، و محاربه هستند. ارتکاب چنین جرائمی، شدیدترین پیامدهای حقوقی و اجتماعی را برای فرد در پی دارد و تأثیر آن بر زندگی فرد، بسیار گسترده است.

بند ب: محکومیت های با ۳ سال محرومیت

در این دسته، جرائم با شدت کمتر نسبت به بند الف قرار می گیرند که فرد را به مدت سه سال از حقوق اجتماعی محروم می سازند:

• قطع عضو، قصاص عضو: در صورتی که دیه جنایت وارد شده، بیش از نصف دیه کامل باشد.
• نفی بلد (تبعید): این مجازات به معنای اخراج فرد از محل زندگی و اقامت اجباری او در محلی دیگر است.
• حبس تعزیری درجه ۴: شامل حبس بیش از ۵ تا ۱۰ سال.

نمونه هایی از این جرائم می تواند شامل سرقت حدی برای بار اول (که با شرایط خاصی همراه است)، آدم ربایی، و آسیب عمدی جدی به دیگری باشد که منجر به قصاص عضو یا حبس طولانی مدت شود. این جرائم نیز پیامدهای سنگینی برای فرد در پی دارند و می توانند او را با محدودیت های قابل توجهی در جامعه روبرو کنند.

بند پ: محکومیت های با ۲ سال محرومیت

این بند شامل جرائمی است که محرومیت از حقوق اجتماعی به مدت دو سال را در پی دارد:

• شلاق حدی: مانند شلاق برای شرب خمر، قذف یا زنا.
• قصاص عضو: در صورتی که دیه جنایت وارد شده، نصف دیه کامل یا کمتر از آن باشد.
• حبس تعزیری درجه ۵: شامل حبس بیش از ۲ تا ۵ سال.

از جمله این جرائم می توان به زنای غیرمحصنه، قماربازی، و برخی جرائم مالی با مجازات حبس درجه ۵ اشاره کرد. حتی این جرائم که ممکن است در نگاه اول کمتر جدی به نظر برسند، همچنان می توانند منجر به ثبت سوء پیشینه و ایجاد محدودیت هایی در زندگی فرد شوند.

نکات کلیدی در مورد جرائم دارای سوء پیشینه

• تأکید بر «عمدی بودن» جرم: شرط اصلی برای ثبت سوء پیشینه، عمدی بودن جرم ارتکابی است. جرائم غیرعمدی، هرچند ممکن است مجازات حبس داشته باشند، اما به دلیل ماهیت غیرعمدی شان، منجر به سوء پیشینه کیفری نمی شوند.
• اهمیت «قطعی شدن» حکم: تا زمانی که حکم دادگاه قطعی نشده باشد و مراحل تجدیدنظر یا فرجام خواهی به پایان نرسیده باشد، هیچ سوء پیشینه ای برای فرد ثبت نمی شود. این بدان معناست که صرف اتهام یا صدور حکم اولیه، موجب سوء پیشینه نمی گردد.

جرائمی که موجب سوء پیشینه کیفری نمی شوند (موارد عدم شمول)

با وجود آنچه در مورد جرائم دارای سوء پیشینه گفته شد، دانستن اینکه کدام جرائم در گواهی عدم سوء پیشینه درج نمی شوند، به همان اندازه اهمیت دارد. بسیاری از رفتارها و تخلفات، حتی اگر منجر به محکومیت شوند، در دسته سوء پیشینه کیفری قرار نمی گیرند و نباید از این بابت نگرانی داشت.

جرائم تعزیری درجه ۶، ۷ و ۸

سیستم درجات مجازات تعزیری در قانون مجازات اسلامی، از درجه یک تا هشت، برای تعیین شدت مجازات ها به کار می رود. جرائم تعزیری درجه ۶، ۷ و ۸، به دلیل خفیف تر بودن ماهیت شان، منجر به ثبت سوء پیشینه کیفری نمی شوند.

1. جرائم تعزیری درجه ۶: حبس از شش ماه تا دو سال، یا جزای نقدی بیش از ۲۰۰ میلیون ریال تا ۴۰۰ میلیون ریال.
2. جرائم تعزیری درجه ۷: حبس از نود و یک روز تا شش ماه، یا جزای نقدی بیش از ۱۰۰ میلیون ریال تا ۲۰۰ میلیون ریال.
3. جرائم تعزیری درجه ۸: حبس تا سه ماه، یا جزای نقدی تا ۱۰۰ میلیون ریال.

مثال های عینی از جرائم این دسته ها می تواند شامل توهین ساده، افترا (با شرایط خاص)، برخی کلاهبرداری های خرد با میزان مال باخته کم، یا ضرب و جرحی باشد که شدت آن پایین است و منجر به دیه اندکی می شود. این مجازات ها در سجل کیفری فرد ثبت می شوند اما در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس نمی گردند.

جرائم غیر عمدی

همان طور که پیش تر اشاره شد، عمدی بودن جرم، شرط اساسی برای تشکیل سوء پیشینه کیفری است. بنابراین، جرائم غیر عمدی، هرچند ممکن است منجر به مجازات حبس یا جزای نقدی شوند، اما سوء پیشینه کیفری ایجاد نمی کنند.

• تصادفات رانندگی منجر به جرح یا فوت: در صورتی که این حوادث ناشی از بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت باشند و قصد قبلی برای ایراد آسیب وجود نداشته باشد، جزء جرائم غیر عمدی محسوب می شوند.
• ضرب و جرح غیرعمد: مواردی که فرد بدون قصد آسیب رسانی و در اثر یک اتفاق ناخواسته، باعث جراحت دیگری شود.
• تخلفات رانندگی و سایر تخلفات اداری: این موارد اصلاً در دسته جرائم کیفری قرار نمی گیرند و صرفاً تخلفات محسوب می شوند که منجر به جریمه یا اقدامات اداری می شوند و هیچ ارتباطی با سوء پیشینه کیفری ندارند.

مواردی که فرد تبرئه شده یا قرار منع تعقیب دریافت کرده است

بسیار مهم است که بدانیم صرف متهم شدن به یک جرم، به معنای داشتن سوء پیشینه نیست. اگر فردی در دادگاه تبرئه شود یا دادسرا برای او قرار منع تعقیب صادر کند (یعنی شواهد کافی برای اتهام او وجود نداشته باشد)، پرونده او مختومه می شود و هیچ سابقه کیفری یا سوء پیشینه ای در این خصوص برای او ثبت نمی گردد.

جزای نقدی (در صورت عدم همراهی با مجازات های مؤثر)

صرف محکومیت به پرداخت جزای نقدی، به تنهایی، منجر به ثبت سوء پیشینه کیفری نمی شود. قانون گذار در ماده ۲۵ به جزای نقدی اشاره ای نکرده است. بنابراین، اگر جرم ارتکابی تنها با جزای نقدی (درجات ۶، ۷ یا ۸) مجازات شود، این محکومیت در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس نخواهد شد. اما اگر جزای نقدی به عنوان جایگزین یا همراه با مجازات های مؤثر (مثل حبس تعزیری درجه ۴ یا ۵) تعیین شده باشد، آنگاه این محکومیت ممکن است در سوء پیشینه منعکس شود.

محکومیت های مؤثر و غیرمؤثر کیفری (توضیح کامل)

در مباحث حقوقی و به ویژه در زمینه سوء پیشینه، دو اصطلاح «محکومیت مؤثر» و «محکومیت غیرمؤثر» به کرات استفاده می شوند که درک تفاوت آن ها برای هر فردی که با مسائل قضایی سروکار دارد، ضروری است.

محکومیت مؤثر کیفری چیست؟

محکومیت مؤثر کیفری به آن دسته از محکومیت های قطعی گفته می شود که بر اساس ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، منجر به محرومیت فرد از برخی حقوق اجتماعی و در نتیجه، ثبت سوء پیشینه کیفری در گواهی عدم سوء پیشینه می گردند. این محکومیت ها، همان هایی هستند که تأثیر عملی و مستقیمی بر وضعیت حقوقی و اجتماعی فرد، به ویژه در مواردی مانند استخدام در برخی نهادها، اخذ مجوزها، یا نامزدی در انتخابات دارند. پس از اتمام مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی (که در ماده ۲۵ تعیین شده است)، این محکومیت ها از گواهی عدم سوء پیشینه حذف می شوند، اما در سجل کیفری فرد باقی می مانند.

محکومیت غیرمؤثر کیفری چیست؟

در مقابل، محکومیت غیرمؤثر کیفری به محکومیت هایی اطلاق می شود که هرچند در سجل کیفری فرد ثبت می شوند، اما مطابق با ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی نمی گردند و در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس نمی شوند. این محکومیت ها، تأثیر مستقیمی بر محدودیت های اجتماعی فرد ندارند و عموم مردم و کارفرمایان عادی از آن ها مطلع نمی شوند. مثال های بارز آن شامل:

• محکومیت به جزای نقدی (به تنهایی).
• محکومیت به حبس های تعزیری درجه ۶، ۷ و ۸.
• محکومیت به جرائم غیرعمدی (مانند تصادفات رانندگی منجر به جرح یا فوت، در صورت عدم عمد).
• محکومیت به پرداخت دیه یا خسارت.

این تفاوت اهمیت بالایی در زندگی روزمره افراد دارد؛ زیرا فاقد بودن محکومیت مؤثر، در بسیاری از آگهی های استخدامی و فرایندهای اجتماعی مورد تأکید قرار می گیرد و نشان دهنده این است که فرد از حقوق اجتماعی محروم نشده است.

آیا حبس تعلیقی سوء پیشینه به حساب می آید؟

حبس تعلیقی نوعی از مجازات است که اجرای آن به شرط عدم ارتکاب جرم جدید برای مدت معینی (معمولاً بین یک تا پنج سال) به تعویق می افتد. در صورتی که فرد در این مدت، مرتکب جرم جدیدی نشود و شرایط تعیین شده را رعایت کند، مجازات تعلیق شده اجرا نمی شود. اما سوال اینجاست که آیا حبس تعلیقی، سوء پیشینه ایجاد می کند؟

اگر محکومیت اصلی، از جمله جرائم مؤثر (مانند حبس تعزیری درجه ۴ یا ۵) باشد، حتی اگر اجرای آن تعلیق شود، این محکومیت در سجل کیفری ثبت می شود. اما در گواهی عدم سوء پیشینه تا زمانی که دوره تعلیق با موفقیت به پایان برسد و حکم اجرا نشود، منعکس نخواهد شد. در صورتی که فرد در دوره تعلیق، مرتکب جرم جدید شود و تعلیق لغو گردد، آنگاه حکم اصلی اجرا شده و این محکومیت (اگر مؤثر باشد) به عنوان سوء پیشینه در گواهی منعکس می شود.

آیا فرار از خدمت سربازی سوء پیشینه به حساب می آید؟

فرار از خدمت سربازی یک تخلف نظامی محسوب می شود که در دادگاه های نظامی مورد رسیدگی قرار می گیرد. مجازات های مربوط به این جرم اغلب شامل حبس یا جریمه نقدی است. این مجازات ها در سجل کیفری فرد ثبت می شوند، اما معمولاً به تنهایی منجر به سوء پیشینه کیفری نمی شوند، مگر اینکه حکم صادره، از جمله مجازات های تبعی ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی باشد (مثلاً حبس تعزیری درجه ۴ یا ۵). در اغلب موارد، محکومیت های مربوط به فرار از خدمت، محکومیت غیرمؤثر محسوب می شوند.

آیا محکومیت به پرداخت دیه یا خسارت سوء پیشینه دارد؟

خیر. محکومیت به پرداخت دیه یا خسارت، ماهیت مدنی دارد، نه کیفری. این مجازات ها صرفاً یک تعهد مالی هستند که فرد باید آن را ادا کند و هرگز منجر به ثبت سوء پیشینه کیفری نمی شوند.

آیا زندان رفتن سوء پیشینه دارد؟

رفتن به زندان به معنای اجرای مجازات حبس است. در صورتی که حبس از نوع حبس تعزیری درجه ۴ (بیش از ۵ تا ۱۰ سال) یا درجه ۵ (بیش از ۲ تا ۵ سال) باشد و فرد در یک جرم عمدی محکوم شده باشد، آنگاه این محکومیت، سوء پیشینه کیفری محسوب می شود و به ترتیب سه سال یا دو سال در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس خواهد شد. اما اگر حبس مربوط به جرائم تعزیری درجه ۶، ۷ و ۸ یا جرائم غیرعمدی باشد، هرچند فرد به زندان رفته باشد، این محکومیت منجر به سوء پیشینه کیفری مؤثر نمی شود و در گواهی عدم سوء پیشینه منعکس نخواهد گردید.

نحوه استعلام گواهی عدم سوء پیشینه کیفری

بسیاری از افراد برای اهداف مختلفی مانند استخدام، اخذ ویزا، یا دریافت برخی مجوزها، نیاز به ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری دارند. امروزه، استعلام این گواهی به دو روش حضوری و غیرحضوری امکان پذیر است.

استعلام حضوری (از طریق دفاتر پلیس +۱۰)

یکی از متداول ترین روش ها برای دریافت گواهی عدم سوء پیشینه، مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس +۱۰) است. برای این کار، فرد باید مدارک مشخصی را به همراه داشته باشد:

• مدارک لازم:
  • اصل و کپی کارت ملی.
  • اصل و کپی شناسنامه.
  • یک قطعه عکس پرسنلی جدید (که برخی دفاتر در محل نیز می توانند آن را تهیه کنند).
  • تکمیل فرم درخواست.
  • پرداخت هزینه های مربوطه از طریق دستگاه کارت خوان در خود دفتر.
• مراحل و زمان بندی: پس از ارائه مدارک و تکمیل فرم، درخواست فرد ثبت می شود. زمان صدور گواهی معمولاً بین چند روز تا یک هفته کاری متغیر است و گواهی به آدرس پستی فرد ارسال می گردد. در موارد فوری، امکان تسریع در صدور نیز وجود دارد که البته نیاز به هماهنگی با دفتر و پرداخت هزینه بیشتر دارد.

استعلام غیرحضوری (از طریق سامانه ثنا)

با توسعه خدمات الکترونیک قضایی، امکان استعلام و دریافت گواهی عدم سوء پیشینه به صورت غیرحضوری نیز از طریق سامانه ثنا فراهم شده است. این روش به ویژه برای افرادی که زمان کافی برای مراجعه حضوری ندارند یا خارج از کشور هستند، بسیار کاربردی است.

• پیش نیازها: برای استفاده از این روش، ابتدا باید در سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیک قضایی) ثبت نام کرده باشید. این ثبت نام یک بار و به صورت حضوری در دفاتر خدمات قضایی یا به صورت آنلاین انجام می شود و پس از آن، یک نام کاربری و رمز عبور به شما اختصاص می یابد.
• مراحل و لینک دسترسی: پس از ثبت نام در ثنا، می توانید با مراجعه به پورتال شخصی خود در این سامانه، بخش مربوط به درخواست گواهی عدم سوء پیشینه را انتخاب کرده و مراحل را به صورت آنلاین دنبال کنید. پس از پرداخت هزینه، گواهی به صورت الکترونیکی صادر شده و می توانید آن را دانلود و چاپ کنید.

کاربردهای گواهی عدم سوء پیشینه

این گواهی در بسیاری از موقعیت های حساس زندگی کاربرد دارد:

• استخدام: بسیاری از سازمان ها، به ویژه نهادهای دولتی، بانک ها، و شرکت های خصوصی معتبر، در فرایند استخدام، درخواست گواهی عدم سوء پیشینه می کنند.
• اخذ ویزا و مهاجرت: برای دریافت ویزای برخی کشورها یا فرایندهای مهاجرتی، ارائه این گواهی الزامی است.
• دریافت مجوزها: برای اخذ برخی مجوزهای شغلی، صنفی، یا حمل سلاح، داشتن گواهی عدم سوء پیشینه مورد نیاز است.

راهکارهای پاک کردن سوء پیشینه کیفری

با شنیدن کلمه «سوء پیشینه»، ممکن است این تصور در ذهن افراد ایجاد شود که این سابقه تا ابد همراه آن ها باقی می ماند. در حالی که قانون گذار برای بازگشت فرد به جامعه و از بین بردن آثار برخی مجازات ها، راهکارهایی را پیش بینی کرده است. «پاک کردن سوء پیشینه» در واقع به معنای حذف آن از گواهی عدم سوء پیشینه و بازیابی حقوق اجتماعی فرد است.

گذر زمان قانونی (مطابق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی)

یکی از اصلی ترین و خودکارترین راه های پاک شدن سوء پیشینه، گذشت مدت زمان مقرر در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی است. پس از اینکه مجازات اصلی فرد (مانند حبس) به پایان رسید و حکم اجرا شد، مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی نیز آغاز می شود. پس از اتمام این دوره ها، سوء پیشینه به طور خودکار از گواهی عدم سوء پیشینه فرد حذف می شود:

نوع محکومیت	مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی
مجازات های سالب حیات و حبس ابد	۷ سال (پس از توقف اجرای حکم اصلی)
قطع عضو، قصاص عضو (دیه بیش از نصف)، نفی بلد، حبس تعزیری درجه ۴	۳ سال (پس از اتمام اجرای حکم)
شلاق حدی، قصاص عضو (دیه نصف یا کمتر)، حبس تعزیری درجه ۵	۲ سال (پس از اتمام اجرای حکم)

مهم است که توجه شود پس از اتمام این دوره ها، اگر فرد جرم جدیدی مرتکب نشده باشد، دیگر در گواهی عدم سوء پیشینه او، چیزی ثبت نخواهد شد.

اعاده حیثیت

اعاده حیثیت یک راهکار حقوقی است که به فرد این امکان را می دهد تا پیش از اتمام مدت زمان قانونی محرومیت، درخواست بازگرداندن اعتبار و حقوق اجتماعی خود را مطرح کند. این فرآیند به ویژه برای افرادی که از محکومیت خود پشیمان شده و قصد جبران و بازگشت کامل به جامعه را دارند، اهمیت دارد.

• تعریف اعاده حیثیت: به معنای بازگرداندن حیثیت و اعتباری است که فرد به واسطه محکومیت کیفری از دست داده است. این امر شامل بازگرداندن حقوقی می شود که فرد به دلیل مجازات تبعی از آن ها محروم شده بود.
• شرایط و مراحل درخواست اعاده حیثیت:
  • عدم ارتکاب جرم جدید پس از محکومیت.
  • اثبات حسن رفتار و اصلاح پذیری فرد در جامعه.
  • گذشت حداقل نیمی از مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی (در برخی موارد).
  • ارائه درخواست به دادگاه صادرکننده حکم یا دادسرای مربوطه.

  دادگاه پس از بررسی شرایط و احراز حسن رفتار فرد، می تواند حکم اعاده حیثیت را صادر کند که منجر به حذف سوء پیشینه از گواهی های مربوطه می شود.

عفو و بخشودگی

عفو و بخشودگی نیز می تواند در پاک کردن سوء پیشینه مؤثر باشد. عفو انواع مختلفی دارد:

• عفو عمومی: این نوع عفو به موجب قانون یا فرمان رهبری صادر می شود و شامل تعداد زیادی از محکومان یک جرم خاص یا محکومیت های خاص می گردد. عفو عمومی مجازات و آثار تبعی آن را به طور کامل از بین می برد و در نتیجه، سوء پیشینه نیز پاک می شود.
• عفو خصوصی: این نوع عفو به پیشنهاد رئیس قوه قضائیه و با موافقت رهبری، برای افراد خاص صادر می شود و معمولاً شامل تخفیف، تبدیل یا لغو مجازات و یا آثار تبعی آن می گردد.

اگر محکومیت فرد مشمول عفو شود، می تواند منجر به حذف یا تخفیف مجازات اصلی و به تبع آن، پاک شدن سوء پیشینه کیفری از گواهی ها شود.

تفاوت پاک شدن سوء پیشینه از «گواهی» با حذف از «سجل کیفری»

یک نکته مهم که باید به آن توجه داشت، تفاوت بین «پاک شدن سوء پیشینه از گواهی عدم سوء پیشینه» و «حذف کامل از سجل کیفری» است. زمانی که می گوییم سوء پیشینه پاک شده است، منظور این است که پس از گذشت مدت زمان قانونی یا اعاده حیثیت، محکومیت های مؤثر در گواهی عدم سوء پیشینه (که برای عموم و کارفرمایان ارائه می شود) منعکس نمی گردد. اما این بدان معنا نیست که این محکومیت به طور کامل از سجل کیفری (سابقه قضایی) فرد حذف شده است. سجل کیفری یک پایگاه داده جامع تر برای مراجع قضایی و امنیتی است و معمولاً اطلاعات محکومیت های قطعی، حتی غیرمؤثر، برای مدت طولانی تر یا حتی برای همیشه در آن باقی می ماند. این اطلاعات برای بررسی های عمیق تر توسط نهادهای خاص، همچنان قابل دسترسی است.

نتیجه گیری

در این مقاله به ابعاد گوناگون مفهوم سوء پیشینه کیفری پرداختیم و تلاش شد تا با زبانی ساده و روشن، ابهامات پیرامون آن برطرف شود. دانستیم که سوء پیشینه کیفری تنها شامل محکومیت های قطعی در جرائم عمدی خاصی است که بر اساس ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی می شوند. این مفهوم با سابقه کیفری که شامل تمامی محکومیت هاست، تفاوت اساسی دارد. جرائمی مانند توهین ساده، تصادفات غیرعمدی، یا محکومیت های جزای نقدی به تنهایی، معمولاً منجر به سوء پیشینه کیفری مؤثر نمی شوند، در حالی که جرائم سنگینی نظیر قتل عمد، حبس های طولانی مدت تعزیری و شلاق حدی، این اثر را دارند.

برای دریافت گواهی عدم سوء پیشینه، افراد می توانند به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه یا از طریق سامانه ثنا به صورت آنلاین اقدام کنند. همچنین، برای پاک کردن سوء پیشینه نیز راهکارهایی مانند گذر زمان قانونی، اعاده حیثیت و عفو و بخشودگی وجود دارد. درک این مفاهیم می تواند به افراد کمک کند تا با آگاهی بیشتری در جامعه فعالیت کنند و از حقوق خود مطلع باشند. با این حال، مسائل حقوقی اغلب پیچیده و خاص هر پرونده هستند. از این رو، در مواجهه با موارد خاص یا پیچیده، همواره توصیه می شود تا با یک وکیل متخصص و باتجربه مشورت شود.