جشن ماسلنیتسا

 

با سرد شدن هوا و خودنمایی زمستان در سرزمین های اسلاونشین جشنی کهن برای بدرقه فصل سرما و استقبال از بهار برگزار می شود: ماسلنیتسا. این جشن که ریشه هایی در سنت های باستانی و مذهب ارتدکس دارد نه تنها نمادی از پایان زمستان است بلکه فرصتی برای شادی دورهمی های خانوادگی و چشیدن طعم های خوشمزه به ویژه پنکیک های طلایی.
اگر به دنبال درک عمیق تر این آیین پر جنب وجوش و آشنایی با جزئیات آن هستید این مطلب شما را با دنیای رنگارنگ ماسلنیتسا همراه خواهد کرد و به پرسش های متداول شما در این زمینه پاسخ می دهد.

جشن ماسلنیتسا که در زبان های اسلاوی نام های مختلفی دارد یکی از مهم ترین و پرطرفدارترین جشن ها در میان مردم روسیه اوکراین بلاروس و دیگر کشورهای اسلاونژاد است. این جشن یک هفته پیش از آغاز چله روزه در کلیسای ارتدکس شرقی برگزار می شود و به نوعی خداحافظی با زمستان و خوشامدگویی به فصل بهار محسوب می شود.
در این هفته پیروان کلیسای ارتدکس از خوردن گوشت پرهیز می کنند اما مصرف محصولات لبنی تخم مرغ و ماهی مجاز است. به همین دلیل این هفته به هفته پنیر یا هفته کره نیز شهرت دارد.
ماسلنیتسا ترکیبی از سنت های باستانی اسلاوی و آیین های مذهبی مسیحیت ارتدکس است. در گذشته این جشن ارتباط نزدیکی با انقلاب بهاری و بیدار شدن طبیعت داشت. با گذشت زمان این آیین های کهن با تقویم کلیسای ارتدکس ادغام شدند و شکل امروزی ماسلنیتسا را پدید آوردند.
این جشن نمادی از تجدید حیات فراوانی و آمادگی برای ورود به دوره روزه داری است و همبستگی اجتماعی را در میان جوامع اسلاو تقویت می کند.

در روسیه ماسلنیتسا با شور و هیجان خاصی برگزار می شود و به یک جشنواره ملی تبدیل شده است. شهرها و روستاهای سراسر کشور در این هفته غرق در جشن و سرور می شوند. در شهرهای بزرگ مانند مسکو و سن پترزبورگ صدها رویداد فرهنگی تفریحی و هنری در پارک ها میدان ها و فضاهای عمومی برگزار می شود.
این جشنواره ها شامل نمایش های خیابانی کنسرت های موسیقی فولکلور رقص های سنتی بازی های زمستانی مانند سورتمه سواری و برف بازی و البته غرفه های متعددی برای فروش انواع پنکیک و غذاهای سنتی است. مردم با پوشیدن لباس های سنتی رنگارنگ در این مراسم شرکت می کنند و فضای شهرها پر از انرژی مثبت و شادی می شود.
ماسلنیتسا در روسیه نه تنها یک جشن مذهبی بلکه یک رویداد فرهنگی و اجتماعی بزرگ است که همه اقشار جامعه در آن مشارکت دارند و توریست های زیادی را نیز به خود جذب می کند.

ریشه های جشن ماسلنیتسا به دوران پیش از مسیحیت و سنت های کهن اسلاوها بازمی گردد. در آن زمان این جشن با پرستش خدایان خورشید و باروری در ارتباط بود و هدف اصلی آن جلب نظر نیروهای طبیعت برای پایان زمستان سرد و آغاز بهاری پرمحصول بود.
نمادهای اصلی این جشن مانند آتش و پنکیک های گرد و طلایی همگی با خورشید و چرخه حیات در ارتباط بودند و برای دور کردن ارواح خبیث و بیماری ها نیز آیین هایی برگزار می شد.
با پذیرش مسیحیت توسط اسلاوها بسیاری از آیین های باستانی با سنت های جدید مسیحی ادغام شدند. کلیسای ارتدکس زمان برگزاری ماسلنیتسا را دقیقاً یک هفته پیش از آغاز چله روزه قرار داد.
این همزمانی باعث شد تا این جشن به پلی میان سنت های پاگانی و آیین های مسیحی تبدیل شود و جایگاه ویژه ای در فرهنگ و تقویم اسلاوها پیدا کند. این جشن یادآور پیوند عمیق مردم اسلاو با طبیعت و چرخه های فصلی است.

اگرچه نام اصلی این جشن ماسلنیتسا است اما در بسیاری از نقاط دنیا و حتی در میان خود اسلاوها به هفته پنکیک یا فستیوال پنکیک نیز شهرت دارد. دلیل این نامگذاری نقش محوری و نمادین پنکیک های نازک روسی به نام بلینی در این جشن است.
بلینی ها از آرد شیر تخم مرغ و کره تهیه می شوند و شباهت زیادی به کرپ دارند. شکل گرد و رنگ طلایی بلینی ها نمادی از خورشید است که پس از سرمای طولانی زمستان دوباره با قدرت بازمی گردد و گرما و نور را با خود به همراه می آورد.
خوردن بلینی در این هفته به منزله دعوت از خورشید و استقبال از بهار گرم و دلپذیر است. بلینی ها با انواع مختلفی از مواد افزودنی شیرین و شور مانند خامه ترش مربا عسل ماهی سالمون دودی و خاویار سرو می شوند و هر خانواده دستور پخت خاص خود را دارد.

تاریخ دقیق برگزاری جشن ماسلنیتسا هر سال تغییر می کند زیرا این جشن به تقویم کلیسای ارتدکس و تاریخ عید پاک (ایستر) وابسته است. ماسلنیتسا همیشه یک هفته کامل دقیقاً هفت روز پیش از آغاز چله روزه بزرگ (Великий пост) برگزار می شود. چله روزه نیز چهل روز قبل از عید پاک ارتدکس آغاز می شود.
بنابراین با محاسبه تاریخ عید پاک در هر سال می توان تاریخ ماسلنیتسا را تعیین کرد. این جشن معمولاً در اواخر ماه فوریه یا اوایل ماه مارس (حدود اسفند ماه شمسی) قرار می گیرد و همزمان با پایان زمستان و آغاز بهار است.
زمان برگزاری این جشن در تقویم میلادی هر سال متفاوت است اما همیشه در هفت روز منتهی به دوشنبه آغاز چله روزه قرار می گیرد.

جشن ماسلنیتسا اصلی ترین جشن در روسیه محسوب می شود و به طور گسترده در این کشور برگزار می گردد. علاوه بر روسیه این جشن در دیگر کشورهای با اکثریت جمعیت اسلاو شرقی و پیروان کلیسای ارتدکس مانند اوکراین و بلاروس نیز با آداب و رسوم مشابهی برگزار می شود.
در این کشورها جشن ها هم در سطح خانوادگی و خصوصی و هم در سطح عمومی و اجتماعی برگزار می شوند. در شهرها پارک ها میدان های اصلی موزه ها و مراکز فرهنگی میزبان رویدادهای بزرگ و جشنواره های عمومی هستند.
در روستاها نیز مردم با برپایی آتش رقص و آواز در فضاهای باز پایان زمستان را جشن می گیرند. حتی در جوامع کوچک اسلاوی در سراسر جهان نیز تلاش می شود این سنت کهن حفظ و برگزار شود و به نسل های جدید منتقل گردد.

جشن ماسلنیتسا یک هفته کامل به طول می انجامد و هر روز این هفته نام و آیین های خاص خود را دارد. این هفته به دو بخش تقسیم می شود: ماسلنیتسای باریک (Узкая Масленица) که شامل سه روز اول (دوشنبه تا چهارشنبه) است و بیشتر بر کارهای خانگی و آماده سازی تمرکز دارد و ماسلنیتسای پهن (Широкая Масленица) که چهار روز پایانی (پنجشنبه تا یکشنبه) را شامل می شود و با افزایش فعالیت های عمومی جشن ها و سرگرمی ها همراه است.
در طول این هفته مردم به دید و بازدید خانواده و دوستان می روند بلینی می پزند و می خورند در بازی های زمستانی شرکت می کنند و از آخرین فرصت ها برای شادی و تفریح پیش از آغاز دوره روزه داری بزرگ استفاده می کنند. اوج جشن ها معمولاً در روزهای پایانی هفته به ویژه آخر هفته رخ می دهد و شور و هیجان به اوج خود می رسد.

هر روز از هفته ماسلنیتسا آداب و رسوم ویژه ای دارد که در زیر به تفصیل آمده است:

دوشنبه ماسلنیتسا (Встреча – Meeting):
اولین روز هفته ماسلنیتسا با نام ملاقات شناخته می شود. در این روز مردم شروع به پخت اولین سری بلینی ها می کنند که نمادی از آغاز جشن و استقبال از خورشید است. همچنین آماده سازی ها برای جشن های عمومی آغاز می شود و اولین آدمک حصیری ماسلنیتسا ساخته یا از انبار بیرون آورده می شود تا در مکانی عمومی قرار گیرد و مورد توجه قرار گیرد.
این روز بیشتر به آماده سازی شروع آرام جشن و برپایی نمادهای آن اختصاص دارد و مردم خود را برای هفته ای پر از شادی و سرور آماده می کنند.

سه شنبه ماسلنیتسا (Заигрыши – Games):
روز دوم بازی ها نام دارد. این روز به فعالیت های تفریحی و سرگرمی اختصاص دارد. مردم به ویژه جوانان در بازی های زمستانی مانند برف بازی سورتمه سواری و ساخت قلعه برفی شرکت می کنند تا از آخرین روزهای زمستان لذت ببرند. در گذشته این روز فرصتی برای آشنایی جوانان و انتخاب همسر آینده نیز محسوب می شد و بازی های مرتبط با خواستگاری و آشنایی برگزار می شد که به آن смотрины می گفتند.
فعالیت های اجتماعی در این روز بیشتر می شود و مردم برای تفریح و سرگرمی به بیرون از خانه می روند.

چهارشنبه ماسلنیتسا (Лакомка – Gourmet/Sweet Tooth):
روز سوم شکم پرست یا شیرینی دوست نامگذاری شده است. در این روز اوج مهمانی ها و پذیرایی ها با بلینی و دیگر خوراکی ها رخ می دهد. به طور سنتی دامادها در این روز به خانه مادر زن خود می روند و با بلینی و غذاهای خوشمزه پذیرایی می شوند که نمادی از احترام و تحکیم روابط است.
رستوران ها و کافه ها نیز منوی ویژه ای از پنکیک ها با انواع مختلف مواد افزودنی ارائه می دهند و مردم برای چشیدن طعم های متنوع به این مکان ها می روند.

پنجشنبه ماسلنیتسا (Разгуляй – Wide Maslenitsa):
روز چهارم آغاز ماسلنیتسای پهن و اوج جشن های عمومی و سرگرمی هاست. فعالیت های گسترده ای در خیابان ها و میدان ها برگزار می شود از جمله رژه ها نمایش های عروسکی مبارزه های دوستانه (مانند کشتی یا مشت زنی) و اسب سواری درشکه. مردم برای لذت بردن از فضای شاد و پر جنب وجوش به فضای باز می آیند و در فعالیت های گروهی شرکت می کنند.
این روز نقطه عطفی در هفته ماسلنیتسا محسوب می شود و فعالیت ها از حالت خانگی و محدود خارج شده و عمومی تر و پرهیاهوتر می شوند.

جمعه ماسلنیتسا (Тёщины вечёрки – Mother-in-law’s Evenings):
روز پنجم روزی است که نقش های چهارشنبه معکوس می شود. در این روز مادرشوهرها توسط عروس ها و پسرانشان به خانه دعوت می شوند و با بلینی و شام مفصلی پذیرایی می شوند. این رسم نمادی از تحکیم روابط خانوادگی و احترام به بزرگترهاست و فرصتی برای دورهمی و گفتگو فراهم می کند.
این آیین بر اهمیت روابط درون خانوادگی و احترام متقابل تأکید دارد و بخشی مهم از سنت های اجتماعی ماسلنیتسا است.

شنبه ماسلنیتسا (Золовкины посиделки – Sister-in-law’s Gatherings):
روز ششم به دورهمی خواهرشوهرها معروف است. در این روز تازه عروس ها (یا زنان جوان به طور کلی) خواهرشوهرها و دیگر بستگان همسر خود را به خانه دعوت می کنند. این دیدارها معمولاً با گفتگو صرف چای و شیرینی (از جمله بلینی) و گاهی اهدای هدایای کوچک همراه است.
این روز نیز بر تقویت پیوندهای خانوادگی و ایجاد صمیمیت بین اعضای خانواده تأکید دارد و مردم از آخرین فرصت ها برای لذت بردن از کنار هم بودن پیش از روزه داری استفاده می کنند.

یکشنبه ماسلنیتسا (Прощёное воскресенье – Forgiveness Sunday):
روز پایانی و مهم ترین روز ماسلنیتسا یکشنبه بخشش نام دارد. در این روز مردم از یکدیگر برای هرگونه کدورت یا اشتباهی در طول سال گذشته طلب بخشش می کنند و یکدیگر را می بخشند. این آیین برای ورود پاک و با دلی آسوده به دوره روزه داری بزرگ ضروری است.
در پایان روز آدمک حصیری بزرگی که نمادی از زمستان یا خود ماسلنیتسا است در یک مراسم نمادین و باشکوه آتش زده می شود. این آتش زدن پایان قطعی زمستان رهایی از شر و بدی ها و استقبال از بهار و زندگی جدید را اعلام می کند و نقطه پایانی بر جشن های هفته است.

اگرچه بلینی ستاره اصلی سفره ماسلنیتسا است اما غذاهای سنتی و خوشمزه دیگری نیز در این هفته سرو می شوند که تنوع غذایی جشن را افزایش می دهند. یکی از غذاهای محبوب ماهی است که به روش های مختلفی مانند سرخ شده آب پز یا تنوری طبخ می شود و در سفره های بسیاری یافت می شود.
سوپ های مقوی به ویژه سوپ ماهی با سبزیجات معطر نیز در این هوای سرد طرفداران زیادی دارد و به گرم نگه داشتن بدن کمک می کند. انواع پای های روسی با فیلینگ های متنوع شیرین (مانند مربا عسل توت) و شور (مانند قارچ کلم پنیر) نیز بخشی از خوراکی های این جشن هستند و بافت و طعم متفاوتی ارائه می دهند.
علاوه بر این ها میز غذا با انواع محصولات لبنی مانند پنیر و خامه ترش تخم مرغ و انواع توت ها و مرباها پر می شود که همگی از محصولاتی هستند که مصرفشان در هفته ماسلنیتسا مجاز است.
نوشیدنی های گرم مانند چای و دمنوش های گیاهی نیز برای مقابله با سرمای باقی مانده هوا ضروری هستند و در کنار شیرینی ها و غذاها سرو می شوند.

فلسفه اصلی جشن ماسلنیتسا گذار از زمستان به بهار و تجدید حیات طبیعت است. تمام آیین ها و نمادهای این جشن از بلینی های طلایی نماد خورشید گرفته تا آتش زدن آدمک حصیری زمستان همگی بر این موضوع تأکید دارند. مردم با شادی آواز و رقص سرما و سکون زمستان را بدرقه کرده و با آغوشی باز از گرما نور و زندگی جدید بهار استقبال می کنند.
این جشن فرصتی است برای رها شدن از سختی های زمستان و پر شدن از انرژی مثبت برای فصل پیش رو. فضای شاد و پر جنب وجوش ماسلنیتسا نویدبخش روزهای بلندتر هوای گرم تر و رویش دوباره طبیعت است و امید به آینده ای روشن تر را در دل مردم زنده می کند.
همچنین این جشن فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و خانوادگی و آماده سازی روحی برای دوره روزه داری است.

جشنواره ماسلنیتسا در غروب روز یکشنبه بخشش با مراسمی باشکوه به پایان می رسد. نقطه اوج این مراسم آتش زدن آدمک حصیری بزرگی است که نمادی از زمستان یا خود ماسلنیتسا محسوب می شود. این آتش زدن پایان قطعی زمستان و آغاز رسمی بهار را اعلام می کند و گاهی خاکستر آن را بر روی مزارع می پاشند تا نمادی از باروری باشد.
مردم در اطراف آتش جمع می شوند آواز می خوانند و آخرین بلینی ها را می خورند. پس از پایان ماسلنیتسا دوره چله روزه بزرگ آغاز می شود که یک دوره چهل روزه برای توبه پرهیز و آمادگی معنوی برای عید پاک است. بنابراین ماسلنیتسا آخرین فرصت برای شادی مهمانی و استفاده از محصولات لبنی و تخم مرغ پیش از ورود به این دوره محسوب می شود.

جشن ماسلنیتسا چیست؟

جشن ماسلنیتسا یک جشن سنتی یک هفته ای در کشورهای اسلاونژاد مانند روسیه است که برای خداحافظی با فصل زمستان و استقبال از بهار برگزار می شود. این جشن ریشه های باستانی دارد و با سنت های کلیسای ارتدکس آمیخته شده است.

نماد اصلی جشن ماسلنیتسا چیست؟

نماد اصلی این جشن پنکیک های نازک و گرد روسی به نام بلینی است. شکل و رنگ طلایی بلینی ها نمادی از خورشید است که با پایان زمستان دوباره قدرت می گیرد و نویدبخش گرما و حیات در فصل بهار است.

چه غذاهای دیگری در جشن ماسلنیتسا سرو می شود؟

علاوه بر بلینی غذاهای سنتی دیگری مانند انواع سوپ (به خصوص سوپ ماهی) ماهی طبخ شده به روش های مختلف پای های شیرین و شور روسی محصولات لبنی مانند پنیر و خامه ترش و انواع توت و مربا نیز سرو می شود.

چه جشن هایی در جشن ماسلنیتسا برگزار می شود؟

در طول هفته ماسلنیتسا جشن ها و فعالیت های متنوعی برگزار می شود از جمله مهمانی های خانوادگی دید و بازدید بازی های زمستانی (مانند برف بازی و سورتمه سواری) رژه ها نمایش های خیابانی کنسرت ها و در نهایت مراسم آتش زدن آدمک حصیری.

فلسفه این جشن چیست؟

فلسفه اصلی ماسلنیتسا نمادین کردن گذار از سرمای زمستان به گرمای بهار و تجدید حیات طبیعت است. همچنین این جشن آمادگی برای ورود به دوره چله روزه بزرگ در کلیسای ارتدکس و فرصتی برای طلب بخشش و پاکسازی معنوی پیش از آن محسوب می شود.

Maslenitsa چه زمانی است؟

تاریخ ماسلنیتسا هر سال تغییر می کند. این جشن همیشه در طول هفته ای که دقیقاً پیش از آغاز چله روزه بزرگ در کلیسای ارتدکس قرار می گیرد برگزار می شود. این هفته معمولاً در اواخر فوریه یا اوایل مارس (حدود اسفند) است.

چرا جشنواره ماسلنیتسا به هفته پنکیک معروف چیست؟

این جشنواره به دلیل مصرف گسترده پنکیک های روسی یا بلینی در طول هفته جشن به هفته پنکیک معروف شده است. بلینی ها نمادی از خورشید هستند و خوردن آن ها بخشی جدایی ناپذیر از آیین های استقبال از بهار محسوب می شود.

آیین های ویژه ماسلنیتسا چیست؟

آیین های ویژه شامل پخت و خوردن بلینی دید و بازدید خانوادگی بازی های زمستانی شرکت در جشن ها و رژه های عمومی و در نهایت مراسم نمادین آتش زدن آدمک حصیری ماسلنیتسا در روز پایانی (یکشنبه بخشش) است.