بازنگری در نقشه جامع علمی کشور؛ رویکردی آینده‌پژوهانه برای مواجهه با چالش‌های نوظهور
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، تأکید کرد که روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور باید متناسب با شرایط روز جامعه و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فناوری سال‌های اخیر انجام شود.
علیرضا مسیبی، عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کاماکس تأکید کرد که روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور باید متناسب با شرایط روز جامعه و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فناوری سال‌های اخیر انجام شود. وی افزود: فرهنگستان علوم، با رسالت ذاتی خود به‌عنوان نهادی اندیشه‌ورز و حلقه اتصال جامعه دانشگاهی، می‌تواند نقش کلیدی در این فرآیند ایفا کند.
وی همچنین اظهار داشت: یکی از ضروریات نقشه جامع علمی کشور، نگاه دقیق و جامع به مسائل، شنیدن تمامی دیدگاه‌ها و تحلیل نقش دستگاه‌های اجرایی است. فرهنگستان علوم، به‌عنوان نهادی تأثیرگذار، می‌تواند این دیدگاه‌ها را تجمیع کرده و با ارائه برنامه‌ریزی کلان، نقشه علمی کشور را متناسب با شرایط کنونی ارتقا دهد. ارتقای سطح علمی کشور و توسعه فناوری یکی از اهداف اصلی این نقشه است. این سند بر تقویت جریان اطلاعات مفید در حوزه علم و فناوری، توسعه فعالیت‌های انجمن‌های علمی و نهادهای پژوهشی، و تقویت همکاری‌های ملی و بین‌المللی با اولویت کشورهای جهان اسلام تأکید دارد. همچنین، بهره‌گیری از فرصت‌های جهانی و ظرفیت‌های ملی برای تعالی علوم انسانی و اجتماعی از دیگر محورهای مورد توجه این سند است.
مسیبی در ادامه تصریح کرد: تصویب این سند در سال ۱۳۸۹، با وجود محدودیت‌های آن دوره، یکی از مهم‌ترین اقدامات شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است. اما اکنون، با گذشت بیش از یک دهه و با توجه به تحولات گسترده در سطح ملی و بین‌المللی، روزآمدسازی آن باید در اولویت قرار گیرد. هدف از این اقدام، بازنگری کلی سند نیست، بلکه انطباق آن با شرایط روز کشور و جهان است.
ضرورت روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور با توجه به تحولات یک دهه اخیر
دکتر علیرضا مسیبی درباره ضرورت روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور با نگاه به تغییرات علمی و فناوری گفت: روزآمدسازی باید با توجه به شرایط روز کشور و تحولات اجتماعی، اقتصادی و فناوری سال‌های اخیر انجام شود. در این فرایند، ضروری است راه‌حل‌هایی برای مسائل کلان دیگری همچون تغییر سبک زندگی، نیازها و انتظارات بدنه جوان و نخبگانی کشور، گسترش نفوذ فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در جامعه، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین مسائل اقتصادی و اجتماعی مانند تورم، نرخ ارز، مهاجرت نخبگان و ناترازی منابع انرژی که با آن‌ها روبه‌رو هستیم، ارائه شود. این مسائل باید با رویکرد آینده‌پژوهانه بررسی شوند. مهم‌ترین مسئله در حوزه علمی و فناوری یک کشور این است که حداقل بتواند این مسائل را شناسایی و دسته‌بندی کند و با توجه به شرایط کشور، راه‌حل‌هایی مناسب ارائه دهد. همچنین باید انسان‌هایی تربیت شوند که توانایی مواجهه با این مسائل و ارائه راهکارهای مؤثر را داشته باشند.
فرهنگستان علوم؛ انتخابی مناسب برای روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور
مسیبی در خصوص واگذاری مسئولیت روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور به فرهنگستان علوم اظهار داشت: برای حل مسائل کلان کشور باید نگاهی اکوسیستمی داشت، چراکه هیچ دستگاهی به تنهایی نمی‌تواند در این زمینه موفق عمل کند. فرهنگستان علوم، با رسالت ذاتی خود به‌عنوان نهادی متفکر و اندیشه‌ورز، حلقه اتصال جامعه دانشگاهی است. در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، نهادی مشابه فرهنگستان وجود دارد که اندیشمندان آن، فارغ از هیاهوی سیاسی و چالش‌های روزمره، در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری گرد هم می‌آیند و به‌صورت تیمی و در قالب فعالیت‌های علمی و ترویجی، توصیه‌های سیاستی به بدنه حکمرانی کشور ارائه می‌دهند.
وی ادامه داد: یکی از ضروریات نقشه جامع علمی کشور این است که مسائل و ریشه‌های آن‌ها به‌دقت دیده شود و نقش دستگاه‌های اجرایی کشور به‌طور کامل بررسی شود. فرهنگستان علوم، با مأموریت اصلی خود که تفکر و اندیشه‌ورزی است، می‌تواند تمامی دیدگاه‌ها را بشنود و با در نظر گرفتن آن‌ها، بهترین راهکارها را ارائه دهد. از این رو، فرهنگستان علوم یکی از مناسب‌ترین نهادهایی است که می‌تواند فرآیند روزآمدسازی این نقشه را با موفقیت پیش ببرد.
بنیاد ملی نخبگان؛ حلقه اتصال نخبگان و جامعه دانشگاهی با نقشه جامع علمی کشور
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران افزود: طبق برنامه‌ریزی انجام شده، در شش بسته کاری و شانزده تیم و کارگروه تخصصی، تیم‌ها به صورت مجزا ولی از طریق یک حلقه مرکزی به‌عنوان راهبر و اتصال‌دهنده محتوایی و اجرایی، روی این سند کار می‌کنند. قطعا هرچه گفتگوها و مباحثات علمی بیشتری در دانشگاه‌ها و محافل علمی و فناوری صورت گیرد و جلسات با اندیشکده‌های مرتبط و تخصصی برگزار شود، خروجی کار غنی‌تر خواهد بود. ما زمانی می‌توانیم سند خوبی بنویسیم که به‌خوبی گوش دهیم، روی آن و چالش‌های آن بحث کنیم. نهادهایی مانند بنیاد ملی نخبگان می‌توانند حلقه اتصال این سند و تفکرات نوینی باشند که در بین نخبگان و جامعه دانشگاهی کشور وجود دارد و باید نقش‌آفرینی جدی‌تری ایفا کنند.
آسیب‌شناسی مسیر پیموده شده و نگاه آینده‌پژوهانه برای روزآمدسازی نقشه ضروری است
مسیبی در خصوص پیشنهادات خود برای روزآمدسازی این نقشه گفت: آسیب‌شناسی مسیر پیموده شده مسئله مهمی در این فرآیند است. باید به‌دقت بررسی کنیم تحولات مثبت و منفی علمی و فناوری کشور، به‌ویژه در سال‌های اخیر، چه بوده است و این سند در فراز و فرودهای علمی و فناوری کشور چه نقشی ایفا کرده است. باید بررسی کنیم چقدر از برنامه‌ها و اهداف آن به‌طور واقعی اجرا شده و نقاط قوت و ضعف آن از نظر محتوایی، ساختاری و کارکردی چیست. در این ارتباط، باید نظرات ذینفعان و بازیگران اصلی این حوزه به‌خوبی شنیده شود. همچنین باید بررسی کنیم که چقدر به این نقشه توجه شده است، نقاط قابل بهبود آن شناسایی شوند و اگر جایی شفافیت وجود ندارد یا نیاز به تدقیق و تصریح بیشتر دارد، باید تلاش کنیم این موارد به درستی اصلاح شوند. اگر نقاطی با دوگانگی یا ابهام علمی و نظری مواجه هستند یا مبنای نظری قوی ندارند، باید این مسائل برطرف شوند.
نقشه جامع باید با دیگر اسناد و قوانین بالادستی ارتباط نظام‌مند داشته باشد
همچنین در ادامه بیان کرد: یک سند خوب صرفاً نباید حرف‌های خوب بزند، بلکه باید در کنار این حرف‌های خوب، سیستم‌سازی کند و این حرف‌ها نظام‌مند باشند. به عبارت دیگر، باید این مفاهیم در ارتباط با یکدیگر ارزش افزوده علمی و فناوری ایجاد کرده و برای جامعه و صنعت اثربخش باشند. به عبارت ساده‌تر، این سند باید بتواند برای کشور کار کند و صرفاً به یک سند غیر اجرایی و کتابخانه‌ای تبدیل نشود.
وی افزود: ما زمانی می‌توانیم ضمانت اجرایی درستی برای این نقشه متصور شویم که تقسیم کار درستی برای اجرای آن صورت گیرد و نگاشت نهادی مناسبی داشته باشد. در سند فعلی، تقسیم کار شفافی در نقش‌آفرینی در تحقق اهداف، راهبردها و اقدامات صورت نگرفته است. اکنون باید یک بررسی نهادی دقیق انجام شود تا دستگاه‌ها تکالیف خود را به‌خوبی بشناسند و بدانند که چه کارهایی مرتبط با اهداف و راهبردها باید انجام دهند. نکته مهم دیگر اتصال این سند به قوانین برنامه توسعه و قوانین بودجه سالانه کشور است. از همین حالا باید به این موضوع فکر کنیم که ارتباط این سند با برنامه هشتم چه خواهد بود. ضمن بررسی جامع این سند، باید سایر قوانین و مقررات مختلف نیز به آن متصل شوند و اثر آن در دیگر اسناد نیز دیده شود. همچنین، نقش نظارتی و پاسخگویی در مسیر اجرایی شدن این سند باید به‌صورت جدی‌تری مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این، با توجه به اینکه این سند احتمالاً برای چند سال باید مبنای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در حوزه‌های علمی و فناوری کشور باشد، رویکردی آینده‌پژوهانه در برخورد با موضوعات و مسائل مختلف در آن امری اجتناب‌ناپذیر است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "بازنگری در نقشه جامع علمی کشور؛ رویکردی آینده‌پژوهانه برای مواجهه با چالش‌های نوظهور" هستید؟ با کلیک بر روی اجتماعی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "بازنگری در نقشه جامع علمی کشور؛ رویکردی آینده‌پژوهانه برای مواجهه با چالش‌های نوظهور"، کلیک کنید.